Leden coöperatie Laatste Wil willen geen overheidsbemoeienis

Minister van Volksgezondheid De Jonge wil ‘zijn zorgen overbrengen’ omtrent opzet en doel van de coöperatie de Laatste Wil. Hij gaat daarom binnenkort in gesprek met het bestuur. Hiermee reageert hij op Kamervragen van de SGP.

Coöperatie Laatste Wil

CLW is een coöperatie die onder leden een dodelijk middel wil verspreiden voor ‘zelf-euthanasie’. Kort geleden stuurde de coöperatie een mail met informatie over het middel naar de eerste 3200 leden die het dodelijke poeder kunnen bestellen. Vorig jaar september maakte CLW bekend dat het zo’n poeder heeft. Sindsdien hebben zich duizenden geïnteresseerden bij CLW gemeld.

Wel degelijk behoefte aan zelfdodingsmiddel

Het EenVandaag Opiniepanel vroeg eind vorig jaar aan 30.000 mensen hoe zij denken over het zelfdodingspoeder. De conclusie was dat er wel degelijk behoefte is aan een middel waarmee mensen zelf kunnen beslissen wanneer ze uit het leven willen stappen. Zeven op de tien (70%) deelnemers zeiden dat ze zich kunnen voorstellen dat ze later op deze manier hulp bij zelfdoding zoeken, met name als ze lichamelijk en uitzichtloos lijden. Toch was er verdeeldheid of dit middel er nu moet komen: zo is 43% is tegen. Door de makkelijke beschikbaarheid zijn tegenstanders bang dat er misbruik van gemaakt wordt. Zo zegt een deelnemer: “Een moordmiddel in huis lijkt mij niet zo’n goed idee, je kan er natuurlijk ook anderen mee doden.” Ook zouden mensen het in een vlaag van wanhoop in kunnen nemen doordat er geen arts bij betrokken is.

Een vrijwel evengrote groep van 44% is juist wel voor de komst van het middel. Voorstanders stellen dat alleen iemand zelf kan bepalen wat lijden is en zouden het ook een geruststelling vinden dat ze op een zelfgekozen moment een einde aan hun leven kunnen maken. Daarnaast is dit middel, zo denken voorstanders, een waardiger manier om te sterven dan veel andere manieren van zelfmoord.

Laatste Wil poeder is ‘eng idee’

Minister De Jonge vindt het achterliggende idee van de coöperatie "ongewenst, onverantwoordelijk en mogelijk zelfs strafbaar.” Hij zegt het een eng idee te vinden dat mensen een dodelijk poeder in huis hebben. De leden van de Coöperatie beweren dat ze er juist rustig van worden. De gedachte om zelf – indien nodig -  over hun einde te kunnen beslissen, geeft gemoedsrust en doet volgens hen geen afbreuk aan hun wil om vooralsnog door te leven.

‘Ik ben bang dat het nieuwe kabinet hier een stokje voor gaat steken’

“Misschien gebruik ik het wel nooit”, zegt de 86-jarige Black Blekxtoon. Hij staat nog volop in het leven en is niet van plan om er binnenkort een eind aan te maken. Maar toch is Blekxtoon sinds zes maanden lid van de Coöperatie Laatste Wil en hoopt hij binnenkort in aanmerking te komen voor verstrekking van het poeder.

 “Ik moet me haasten want ik ben bang dat het nieuwe kabinet er een stokje voor gaat steken.” Blekxtoon is er woest om: “Wie zijn zij om mij te vertellen hoe ik dood moet gaan?”, zegt hij strijdvaardig.  “Als zij het niet willen hoeven ze toch ook niet. Maar ze mogen mij niet hun wil en hun mening opdringen. Ik heb hier heel goed over nagedacht en heb het ook met mijn kinderen besproken. Ze staan vol achter me in deze zaak.”

Begrijpen leden van CLW de zorgen die mensen hebben over het verstrekken van dodelijk poeder voor eigen gebruik?  “Ja, ik heb er zeker wel begrip voor”, zegt Blekxtoon.  “Het zou inderdaad kunnen dat mensen het middel te vroeg of in een opwelling innemen. Maar dat geldt ook voor van een gebouw af springen of voor een trein of een scherp keukenmes pakken. Wij willen gewoon een middel waardoor we zelf kunnen beslissen op een waardige manier te gaan, op een moment dat we zelf kiezen en zonder een ander met een trauma op te scheppen.”

Onvoldoende toetsing op wilsbekwaamheid en vrijwilligheid

De Groningse hoogleraar zorgethiek Marian Verkerk snapt de beweegredenen van coöperatieleden. “Vooral nu ik zelf wat ouder word begin ik steeds meer erover na te denken hoe ik later zou willen leven, en dus ook erover onder welke omstandigheden ik het niet meer zou zien zitten.”  Toch vindt Marian Verkerk dat de CLW te ver gaat. Er vindt volgens haar onvoldoende toetsing op wilsbekwaamheid en vrijwilligheid plaats.

Ik ben van mening dat we hier buitengewoon zorgvuldig en behoedzaam mee om moeten gaan. En dat zie ik niet voldoende bij Coöperatie Laatste Wil.

Daarnaast denkt Verkerk dat er binnen onze bestaande wetgeving al heel veel ruimte is voor euthanasiewensen, meer dan in welk ander land dan ook.  Hoever moet je als maatschappij gaan vraagt ze zich dan ook af.

Riskant terrein

Advocaat Esther Pans is deskundige op het terrein van de euthanasiewet en lid van de Raad van Toezicht van de Levenseindekliniek. Zij legt uit dat de Coöperatie zich op riskant terrein bevindt. Hulp bij zelfdoding is strafbaar, als de Coöperatie overgaat tot het verstrekken van dodelijke middelen dan overtreden zij de wet. "Het idee dat je zo’n middel zou kunnen gebruiken, geeft mensen rust en de wens van de leden van de Coöperatie is dan ook heel begrijpelijk. Maar de overheid heeft de taak burgers te beschermen en dat is zo’n beetje het hoogste rechtsgoed."  Als je de procedure volgt van de Coöperatie dan blijft altijd nog gevaar voor misbruik: mensen die gedwongen worden, die het middel in een periode van depressie innemen, of gebruiken als moordwapen. "En in dat geval is zelfbeschikking wel heel ver te zoeken", aldus Pans. Pans denkt dat de Coöperatie door het Openbaar Ministerie goed wordt bekeken en dat strafvervolging zeer waarschijnlijk is. Verder is het ook mogelijk dat de Coöperatie als organisatie verboden wordt. 

De discussie is nog lang niet afgesloten, en het aanstaande gesprek tussen minister De Jonge en het bestuur van de Coöperatie Laatste Wil zal deze ongetwijfeld opnieuw en mogelijkerwijs zeer fel doen oplaaien.