Aan sneeuw geen gebrek op het moment in de populaire wintersportoorden. Sterker nog, er ligt eigenlijk wat te veel. Dat brengt lawinegevaar met zich mee. Om dat gevaar in te dammen worden lawines in de wintersportgebieden opgewekt. Het Radio 1-journaal sprak vanmorgen met toeriste Rosalie vanuit het Oostenrijkse Sankt Anton. Zij vertelde over het opwekken van lawines: "Elke ochtend worden we wakker met lawines die worden opgewekt. Ik heb wel eens gehoord dat ze dat opwekken met helikopters doen. Maar ze hebben ook op de pistes op sommige plekken buizen staan, zodat ze daar ook lawines kunnen opwekken." Kortom, het opwekken van lawines gebeurt door middel van helikopters en buizen. In Feit of Fictie zoekt Lammert de Bruin uit of deze uitspraak klopt.
Lawine-expert Rolf Westerhof bevestigt dat lawines inderdaad bij veel gevaar worden opgewekt. Dat kan op verschillende manieren: "Er wordt veel gebruikt gemaakt van explosieven, die worden dan bijvoorbeeld uit een helikopter gegooid, maar soms ook uit gondels van skiliften. Er zijn ook automatische systemen: het Gazex-systeem is een heel bekend voorbeeld daarvan. Dat zijn een soort grote grijze buizen die ze op de helling positioneren. Door middel van het inbrengen van gas en een ontsteking kunnen ze dan een ontploffingen teweeg brengen. Die dan ook weer de lawines uit de helling schieten."
'Het klinkt gevaarlijker dan het is'
De bewering van Rosalie, dat lawines worden opgewekt met helikopters en buizen, klopt dus. "Lawines opwekken klinkt overigens gevaarlijker dan het is", zegt Rolf Westerhof. "Uiteraard kan het gevaarlijk zijn, maar daar letten ze op. Ze ontruimen het gebied waar ze verwachten dat de lawine kan komen."
Daarnaast vertelde Rosalie nog dat ze elke ochtend wakker wordt met een aantal knallen, vermoedelijk de gebruikte explosieven. Skilerares Aimee Smit zit momenteel ook in Sankt Anton en beaamt dat ook zij vroeg gewekt wordt: "Daar heeft ze wel gelijk in inderdaad. Ikzelf word daar ook ’s morgens wakker van". Aimee legt ook uit dat het een unieke situatie is. "We hebben sinds 1999 niet meer lawineniveau 5 gehad, het hoogste risicogevaar, en dat hebben we nu al twee dagen achter elkaar. Dus dat is best wel heftig. Niemand mag het dorp in of uit. Alles is gewoon stilgelegd. Omdat het tussen de bergen ligt, is veel lawinegevaar."
Feit of fictie?
Kortom, de uitspraak van Rosalie bij het Radio-1-Journaal is duidelijk te bestempelen als feit. Ze wordt dagelijks wakker van knallen en de autoriteiten zorgen voor het opwekken van lawines door middel van helikopters en buizen. Inmiddels lijken de bussen weer te rijden in Sankt Anton. De wintersportliefhebbers kunnen zich dan ook hopelijk snel weer vrij op de pistes bewegen.
EenVandaag checkt dagelijks feiten, stellingen en conclusies uit het nieuws. Uiteindelijk volgt het oordeel: was wat gezegd werd een feit, of toch fictie?
Zorggeld belandt in verkeerde handen: deskundigen roepen politiek dringend op pgb-fraude te stoppen
Het pgb-systeem is enorm fraudegevoelig. Jaarlijks verdwijnt zo'n 500 miljoen euro belastinggeld in de zakken van mensen met andere belangen. Deskundigen willen dat de politiek ingrijpt: bescherm zorgverleners en patiënten tegen fraudeurs.
Zorgkantoren mogen administratie niet inzien en alleen aangekondigd huisbezoeken doen, wat toezicht op pgb-zorg lastig maakt. "We moeten meer bevoegdheden hebben", reageert CZ-directeur Verlaan op onderzoek van EenVandaag naar mogelijke pgb-fraude.
"Binnen de huidige constructie is het redelijk makkelijk om daar misbruik van te maken. Het probleem is dat we vaak wel voelen dat het niet pluis is, maar er heel weinig mee kunnen", zegt Caro Verlaan, directeur van zorgkantoor CZ, de partij die pbg-budgetten toekent.
Familie in Den Haag
Verlaan reageert op onderzoek van EenVandaag, waaruit blijkt dat een familie in Den Haag mogelijk tonnen aan pgb-geld declareerde zonder het aan de zorg te besteden.
De indicatie, verleend door zorgkantoor CZ, van 132.000 euro per jaar, verdween naar het zorgbedrijf van een van de zoons. De daadwerkelijk zorg werd verleend door Portugese en Braziliaanse vrouwen. Zij kregen maar een klein deel van dat bedrag en werden ver onder het minimum loon betaald.
Het verhaal laat zien hoe makkelijk het is om te frauderen met een pgb-budget, over de rug van arbeidsmigranten. "Ik kan dat alleen maar beamen", zegt de bestuurder. Opvallend, want juist haar zorgkantoor moet controleren hoe het pgb-geld wordt uitgegeven.
"Er moet natuurlijk een zorgdossier gemaakt worden, dat bespreken wij, dat controleren wij ook. Dan kijken we met de budgethouder of de zorgverlener of dat reëel is en dan kunnen wij akkoord geven hoe dat verder daarna besteed wordt", zegt de directeur van CZ. "Maar dat kunnen wij helaas niet zien."
Onafhankelijke controle
Het zorgkantoor kan niet in boekhouding kijken en alleen een gepland huisbezoek doen. Wat volgens Verlaan weinig effectief is aangezien mensen de boel vaak in orde maken wanneer het zorgkantoor aankondigt langs te komen om achter de voordeur te controleren of wat er op papier staat ook klopt. Verlaan ziet dat ze op dit moment te weinig bevoegdheden heeft om fraude te controleren.
"CZ zou daarom graag de mogelijkheid willen verkennen om een onafhankelijke zorgverlener van een gecontracteerde partij buiten de familiare sfeer aan te stellen die erop kan toezien of het pgb wordt gebruikt op de manier waarvoor het bedoeld is." Op die manier is er dus iemand van buitenaf die controle houdt.
Meer bevoegdheden
"Hiermee verkleinen we de kans op samenspanning en hoeven we bij twijfel met betrekking tot fraude niet het gesprek te voeren met iemand die twee petten op heeft", legt Verlaan uit.
Daarnaast wil de zorgverzekeraar dat ze meer bevoegdheden hebben om fraude vast te stellen en aan te pakken.
info
Hoe werkt het pgb-budget?
Mensen die langdurige zorg nodig hebben bijvoorbeeld vanwege een beperking, ouderdom of chronische ziekte kunnen in Nederland zorg krijgen via instellingen, maar ook zelf zorg inkopen met een persoonsgebonden budget (pgb). Daarmee krijgen ze meer regie over wie de zorg verleent, wanneer en hoe. In plaats van zorg 'in natura' (bijvoorbeeld van een vaste zorginstelling), kiest de cliënt dus zelf zijn of haar zorgverlener: denk aan een familielid, een zelfstandig zorgverlener of een klein zorgbedrijf.
Het zorgkantoor beoordeelt het zorgplan: hierin staat wie de zorg levert, hoeveel uur en tegen welk tarief. Ook houden zij toezicht op het gebruik van het toegekende budget. Dit toezicht vindt grotendeels op papier plaats. Alleen bij signalen of steekproeven wordt soms een huisbezoek gedaan.
Partijen wijzen elkaar aan
Binnen het systeem van pgb zijn veel partijen betrokken. Wanneer het aankomt op de controle van fraude, wijzen ze vaak naar elkaar. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) mag het geld alleen uitbetalen, en doet dus in feite alles wat de budgethouder aan hen doorgeeft. De SVB mag geen inhoudelijke controle doen. Zij checken alleen of de administratie klopt. Een woordvoerder laat weten dat zij op dit moment niks kunnen doen met meldingen.
Er wordt gewerkt aan wetgeving, zodat ze signalen kunnen doorgeven aan het zorgkantoor. Het zorgkantoor heeft namelijk wél een toezichthoudende rol. Verder is er de branchevereniging van zorgkantoren (ZN), die wilde niet op vragen van EenVandaag reageren.
Controle zorgkantoren lastig
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), houdt toezicht op de uitvoering van het pgb door zorgkantoren, en laat weten dat het lastig is om dit te controleren.
"Momenteel zijn er geen concrete voorschriften ten aanzien van de inrichting van een zorgbedrijf die verbieden of verhinderen dat zoals in deze casus geschetst de zoon via een onderneming zorg verleent aan zijn vader", leggen ze uit.
CZ reageert op het onderzoek van EenVandaag
Verantwoordelijkheid budgethouder
Zij verwijzen, net zoals het zorgkantoor, naar de verantwoordelijkheid van de budgethouder: "In geval van een pgb is de budgethouder de enige die een contractuele relatie heeft met de zorgaanbieder. Dat bemoeilijkt de situatie. De budgethouder sluit overeenkomsten met de pgb-zorgverleners. Het zorgkantoor controleert deze overeenkomsten, maar heeft zelf geen contractuele relatie met de zorgaanbieder."
"Dat het zorgkantoor geen directe relatie met de pgb-zorgaanbieder heeft, hindert het zorgkantoor om signalen van onjuistheden of fraude te onderzoeken en op te volgen", leggen ze uit. "Hierdoor is het aan budgethouders om informatie te verzamelen over de zorgaanbieders van wie zij voor hun zorg afhankelijk zijn."
'Is te ver doorgeslagen'
In 2025 geven Nederlandse belastingbetalers 3,7 miljard uit aan pgb-zorg. Naar schatting wordt elk jaar voor zo'n 500 miljoen gefraudeerd met persoonsgebonden budgetten.
Verlaan ziet dat het politiek gevoelig ligt om het pgb-systeem te veranderen en dat begrijpt ze. "Het pgb-systeem is ooit bedacht met het idee mensen meer zeggenschap te geven over de zorg. Het is voor een bepaalde doelgroep mooi, maar het is te ver doorgeslagen", zegt directeur van het zorgkantoor CZ Caro Verlaan. "We hebben in Nederland veel regels, maar hiervoor misschien wel te weinig", zegt ze.
