Gedacht werd dat de strijd een paar dagen zou duren, maar inmiddels is het 6 maanden geleden dat Russische troepen de grens met Oekraïne overstaken. Kan Oekraïne nog winnen? Zes vragen aan hoogleraar en oud F16-piloot Frans Osinga.

1. Hoe staat het Russische leger er op dit moment voor?

"Rusland is in geen van haar oorspronkelijke strategische doelstellingen geslaagd. Die doelstellingen waren: de volledige omverwerping van het Zelensky-regime en voorkomen dat Oekraïne lid zou worden van de EU of de NAVO. Dat is allebei niet gelukt. Sterker nog, Oekraïne heeft kandidaat-lidmaatschap van de EU gekregen en de NAVO wordt uitgebreid."

"Rusland heeft ook genoeg tegenslagen op het slagveld moeten incasseren, waardoor het prestige en de status van dat leger echt ondermijnd is. De kans op daadwerkelijk succes was zeer gering, dus ze hebben de oorspronkelijke doelen moeten bijstellen."

"In plaats van dat ze ook Kiev willen veroveren, richten ze zich nu op het oosten en het zuiden. Vanaf april zijn ze daarmee bezig en we zien dat ze daar mondjesmaat kleine gebieden weten te veroveren, maar wel enorme verliezen moeten incasseren."

2. Deskundigen dachten dat Rusland binnen een paar dagen met overmacht zou winnen, waarom lukte dat niet?

"Het gaat om een volstrekt foutieve inschatting van Poetin over het gemak waarmee dit zou lukken. Hij heeft de Oekraïense strijdkrachten volledig onderschat. Dat gaat ook over hun moreel. Ook de mate van steun van de Oekraïense bevolking voor de invasie heeft hij overschat."

"Daarnaast was er een gebrek aan planning. Omdat Rusland er vanuit ging dat het snel gebeurd zou zijn, hadden ze geen plan B en waren ze niet voorbereid op een langdurige oorlog."

"Als laatste waren het gewoon slechte militaire plannen, in zoverre die überhaupt waren doorgeseind aan de tactische eenheden op de grond. Die bleken namelijk totaal niet te weten waar ze aan begonnen."

"Ze hebben tanks en pantserwagens onbeschermd naar voren gestuurd en hebben verzuimd het luchtruim te veroveren in de beginfase. Dat verklaart waarom ze gelijk al zulke grote verliezen leden. In het zuiden, rond Cherson, hebben ze wel degelijk overwinningen behaald, maar rond Kiev is dat nooit gelukt.

3. Kan Oekraïne deze oorlog winnen?

"In het zuiden zien we nu dat Oekraïne met behulp van materiaal uit het Westen vorderingen weet te boeken. Ook in het oosten weten ze de Russische opmars steeds meer een halt toe te roepen. Rusland heeft inmiddels 60.000 tot 80.000 dode en gewonde militairen, zijn 3.000 à 4.000 tanks en pantserwagens verloren en de moreel is laag."

"Toch wil dat niet zeggen dat Oekraïne wint. Oekraïne heeft enorm veel economische schade opgelopen. Dan hebben we het over honderden miljarden. Ze zijn daarom erg afhankelijk van steun van ons."

"Zelensky heeft gezegd dat er vanuit het zuiden een nieuw offensief gaat beginnen, ook om de eigen mensen een hart onder de riem te steken. Maar of ze ook daadwerkelijk voldoende middelen en mensen hebben om dat offensief door te zetten, dat weten we niet. Daar doen ze zelf ook geheimzinnig over."

4. Wat is winst voor Oekraïne?

"Voor Zelensky zou winst bestaan uit het verdrijven van alle Russische troepen uit Oekraïne, ook uit de Krim. Maar het zou ook kunnen bestaan uit het terugtrekken door de troepen zelf."

"Zijn commandanten denken dat het in december kan lukken, al is dat als je naar het huidige tempo kijkt op dit moment nog maar de vraag."

5. Hoe lang denkt u dat Nederland Oekraïne blijft steunen?

"Veel is voor Oekraïne afhankelijk van hoe lang het Westen hen kan blijven ondersteunen, ook voor de wederopbouw. Nu gaat het nog goed, maar wanneer Westerse landen steeds meer de impact gaan voelen van de inflatie en de hoge brandstofprijzen is het voorstelbaar dat zij op termijn ook concessies zullen gaan vragen van Zelensky."

"Al zijn daar nu nog geen tekenen van. Zodra duidelijk werd dat Kiev niet zou vallen, zag je dat Westerse landen bereid waren om ook zwaardere artilleriesystemen en langeafstandsraketten te gaan sturen. Zo heeft Nederland nu ook pantserhouwitsers gestuurd."

6. Hoe denkt u dat het komende halfjaar eruit gaat zien?

"Oekraïne weet inmiddels logistieke knooppunten en commandocentrums van de Russen aan te vallen. Op termijn zal dat echt problemen opleveren voor de verdediging aan Russische zijde. Als het ze lukt om Rusland te verslaan, dan zou dat in de komende 6 tot 10 weken moeten lukken voordat de winter intreedt."

"Als dat niet lukt, is het een plausibel scenario dat we dan een soort laagintensiteits-conflict ingaan tot volgend voorjaar. Dat zou betekenen dat de oorlog op een laag pitje staat tot het voorjaar. Zo'n soort conflict zien we al vanaf 2014 in de Donbas."

De EU-top in Brussel komt op een cruciaal moment. Want kunnen wij voor onze eigen veiligheid zorgen, nu Trump de militaire steun aan Oekraïne heeft stopgezet? Volgens oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif hebben we geen tijd te verliezen.

"Het wereldbeeld dat we 80 jaar lang met z'n allen hebben gehad, dat is in 4 weken volledig weg", concludeert de generaal buiten dienst. "Je ziet eigenlijk dat de Verenigde Staten de kant hebben gekozen van Rusland. De tijd dat we konden leunen op de Verenigde Staten is voorbij. We moeten nu zelf onze toekomst bepalen."

Grote tekorten

Op de Europese top van deze week staat de verdediging van Europa centraal: hoe blijven we veilig zonder de VS? De Kruif: "We moeten ons beseffen dat de toekomst van Oekraïne, maar ook van onszelf, van de Baltische staten, van Polen, afhangt van hoe wij als Europa hiermee omgaan."

Nederland moet volgens hem vooral investeren in specifieke tekortkomingen. "De NAVO zegt dat we op twee gebieden grote tekorten hebben: zware eenheden op land, en logistiek. Dat heb je allebei nodig. Als je mensen naar een oorlogsgebied stuurt, dan wil je ze zware middelen meegeven. Tanks, pantservoertuigen, artillerie, daar hebben we heel weinig van."

'Nederland kan bijdragen'

Toch is het niet zo dat Nederland nu helemaal niets kan. We hebben manschappen in Litouwen, en we hebben Oekraïne gesteund met luchtafweer, tanks en F16-gevechtsvliegtuigen. Mocht het tot een afschrikkings- of vredesmacht in Oekraïne komen, zou Nederland ook concreet kunnen bijdragen, zegt De Kruif.

"Als Nederland nu op de fluit blaast, dan gaan we gewoon. Ik denk dat wij zeker een soort battle group van ongeveer duizend man zouden kunnen leveren. De vraag is wel: hoe lang kun je het volhouden?"

'Amerikanen slaan gat van 2 jaar'

Het probleem is dat de krijgsmacht al erg krap zit. "Voor elke duizend man die je daar hebt, heb je er tweeduizend achter de hand nodig. Duizend die net terugkomen van een missie en duizend die zich voorbereiden op een missie." Nederland heeft daarnaast verplichtingen in het Caribisch gebied en moet ook binnenlands inzetbaar blijven.

De afhankelijkheid van de VS is volgens de oud-commandant een groot gevaar. "Als Trump zegt dat hij de steun aan Oekraïne stopzet en daar niet meer op terugkomt, heb je een gat van 1 of 2 jaar voordat je de capaciteiten hebt om de strijd tegen de Russen voort te zetten."

Artikel 5 van de NAVO

Een Amerikaanse terugtrekking uit Europa heeft niet alleen gevolgen voor Oekraïne, zegt De Kruif. "Als dit zo doorgaat, wat betekent dat bijvoorbeeld voor de Baltische staten en artikel 5 van de Navo?"

Hij wijst erop dat artikel 5, de belofte dat een aanval op één NAVO-lid een aanval op allen is, nu ter discussie staat. "We hebben ons solidair verklaard met de VS na 9/11. Nu is het omgekeerd en blijft het stil aan de andere kant."

Oorlogseconomie

Om Europa en Nederland sneller weerbaar te maken, is volgens De Kruif een oorlogseconomie nodig. "Een oorlogseconomie betekent dat je over de volle breedte kracht zet. Politiek, economisch, industrieel, technisch, financieel. Er zijn nog steeds Nederlandse pensioenfondsen die niet willen investeren in de defensie-industrie. We zijn er nog lang niet."

Daarnaast pleit hij voor een maatschappelijke dienstplicht. "Je moet anders gaan denken over defensie. Een beroepsleger is niet voldoende. Als het oorlog wordt, dan is de krijgsmacht eigenlijk weg uit Nederland. De landmacht is weg, de luchtmacht is weg, en de marine is weg."

Race tegen de klok

Een maatschappelijke dienstplicht zou de gaten die dan vallen kunnen vullen. "Een dienstplicht waarbij jongeren in de zorg, voor natuurbeheer en bij defensie werken, zou niet alleen onze veiligheid vergroten, maar ook de polarisatie in de samenleving verminderen."

De oud-commandant zegt dat het een race tegen de klok is: "In 1936 wisten ook wel de meeste mensen dat Nederland niet veilig zou blijven, maar de 4 jaar die we nog hadden tot mei 1940, waren veel te weinig tijd om de krijgsmacht op poten te zetten. Dus het wordt weer een race tegen de tijd."