Na Prinsjesdag is premier Mark Rutte vandaag aan het woord tijdens de Algemene Beschouwingen. Maar is het in deze tijden van crisis en een laag vertrouwen in het kabinet niet tijd voor een nieuw gezicht? Wel als het aan de jongerentak van de VVD ligt.

Uit onderzoek van EenVandaag onder leden van het Opiniepanel bleek in juli al dat 8 van de 10 mensen vinden dat Mark Rutte over zijn houdbaarheidsdatum heen is. Een schamele 15 procent van de panelleden heeft nog vertrouwen in het kabinet Rutte IV, bleek vorige week. Dit is historisch gezien erg laag.

Vertrouwen herstellen

"Als je mij zou vervangen voor iemand anders, denk ik niet dat zomaar alle problemen zijn opgelost", zei de premier in een interview met EenVandaag op Prinsjesdag. Maar daar is JOVD-voorzitter Daphne Lodder het dus niet mee eens.

Rutte vervangen zou helpen om het vertrouwen te herstellen, zegt Lodder. Maar dan wel over 3 jaar, vindt ze, bij de volgende verkiezingen. 54 procent van de VVD-achterban vindt ook dat het tijd is voor een andere lijsttrekker.

Al lang premier

Vandaag, op de tweede dag van de Algemene Politieke Beschouwingen, is het aan premier Mark Rutte om het woord te doen. Hij weet dat altijd goed te doen, zegt Lodder. "Hij heeft het verhaal goed voor zich en gaat niet echt in op individuele vragen. Hij maakt zijn eigen punt."

Lodder (25) was 13 toen Rutte premier werd. "Sinds ik politiek interessant vind, is hij premier van Nederland geweest." Het voelt voor haar dus alsof hij het al haar hele leven is.

Continu dezelfde gezichten

Maar na die 12 jaar is het dus wel tijd voor een nieuw lijsttrekker. "Op dit moment is het vertrouwen in de politiek ontzettend laag. Dat wordt hem aangerekend. Ik vind niet dat hij slecht functioneert, maar het is goed als er een nieuw gezicht komt. Mensen gaan bepaalde crises of zaken die fout zijn gegaan, koppelen aan een persoon."

"Voor vertrouwen in de politiek zou het goed om te kijken naar een andere partijleider bij de volgende verkiezingen", zegt Lodder. Het is opvallend dat de jongerenpartij van de VVD dat zegt. "Wij als JOVD proberen juist kritisch te zijn en realistisch. We verwijten Rutte niks, maar zien dat er zaken moeten veranderen. Een nieuwe bestuurscultuur is lastig te bewerkstelligen met continu dezelfde gezichten."

Alle neuzen één kant op

Het is volgens haar belangrijk dat er een leider komt die meer visie toont. "Rutte is goed in politiek", voegt ze toe, "maar ik hoor weinig zijn mening. Als gevolg daarvan weet de maatschappij wel een mening te vormen. Dat leidt tot polarisatie in het debat. Op dit moment hebben we iemand nodig die alle neuzen één kant op beweegt."

Die visie is ook nodig voor crises in de toekomst, zegt Lodder. "Zoals het mbo, energietransitie en een lerarentekort. Ik denk wel dat deze crises leren dat het belangrijk is om langetermijnvisie te hebben, dat je met een puntenplan komt als kabinet om toekomstige problemen het hoofd te bieden, die roep is groter dan ooit."

Yeşilgöz als mogelijke opvolger

Ook de VVD is op dit moment te verdeeld, vindt ze. "Het is al jarenlang de grootste partij en al die kiezers hebben verschillende opvattingen van wat de partij zou moeten zijn of zou moeten doen. De rechterflank is ontzettend vocaal, met mensen die zich sneller durven en willen roeren in debatten", zegt ze. "Terwijl er ook een progressievere kant is, ook bij de JOVD."

Lodder denkt dat er achter de schermen wordt gewerkt aan een opvolger, en dat er wordt gedacht aan justitieminister Dilan Yeşilgöz. "Mensen kijken haar kant op. Dat hoop ik ook." Van de huidige lichting VVD'ers vonden 'eigen' kiezers haar in juni ook het meest acceptabel, maar dat is met 36 procent nog altijd mager. Veel liever zien VVD-kiezers kopstukken terugkeren die de politiek vaarwel hebben gezwaaid, zoals Klaas Dijkhoff (79 procent) of Edith Schippers (45 procent).

'Eerst zelf die vraag beantwoorden'

In reactie op de JOVD, gaf Mark Rutte zijn standaardantwoord wanneer hij wordt gevraagd naar zijn politieke toekomst als lijsttrekker van de VVD. "Ik ga een halfjaar voor de volgende verkiezingen weer nadenken of ik zelf beschikbaar ben. Ik moet dus eerst zelf die vraag beantwoorden."

"Stel dat dat ja is, dan moet de partij het een goed idee vinden. Dan weet ik in ieder geval dat de JOVD daar anders over denkt, misschien tegen die tijd weer niet. Dat is toch wel een teken aan de wand? En daarna gaat de kiezer erover."

Bekijk hier de reportage

Een gesprek starten met een onbekende in de trein of bij de bushalte? Dat gebeurt steeds minder. Velen doden hun tijd liever door te scrollen op hun telefoon of met een koptelefoon op. Niet Merijn, hij praat juist graag met mensen die hij niet kent.

"Ik denk dat ik er 7 jaar geleden mee begon", vertelt de 32-jarige Merijn Ruis over de gesprekken die hij aangaat met zijn medereizigers. Af en toe deelt hij hier verhalen over op zijn LinkedIn-pagina. "Dat doe ik nu ongeveer 1 jaar, en de reacties zijn heel erg warm. Het raakt heel veel mensen."

'Het geeft hoop'

Merijns reisverhalen worden door duizenden mensen gelezen. "Ze zeggen dat het ze een beetje hoop geeft en geven aan hoe belangrijk ze het vinden om met onbekenden in gesprek te blijven gaan."

Want tegenwoordig is het aanknopen van een gesprek met iemand die je niet kent niet meer zo vanzelfsprekend. Uit verschillende studies blijkt dat mensen steeds minder met elkaar praten vanwege de onzekere en ongemakkelijke gevoelens die hierbij komen kijken: we zijn bang voor afwijzingen en willen anderen niet storen.

Niemand durft

Een zo'n onderzoek werd afgenomen door de Universiteit van Chicago en belandde 7 jaar geleden in Merijns schoot. "Het heet 'Mistakenly Seeking Solitude' en gaat over het voeren van gesprekken in het openbaar vervoer", vertelt hij. "Daaruit bleek dat mensen vaak denken dat ze er niet blij van worden. De meest gehoorde reden dat we het niet doen, is dat we denken dat anderen er niet op zitten te wachten. Het voelt misschien een beetje ongemakkelijk."

"Maar het blijkt ook dat, als ze het eenmaal wél doen, iedereen er eigenlijk blij van wordt." Toen Merijn dat las, ging hij daar zelf mee experimenteren. "Ik sprak allemaal mensen aan die mij aardig leken, maar ook mensen die me niet aardig leken. Veruit de meerderheid is superleuk en vriendelijk."

Verbinding maakt gelukkig

Als spreker over de wetenschap van geluk ziet hij ook de 'noodzaak' van dit soort gesprekken in, vertelt Merijn. "Het in contact blijven met elkaar is belangrijk, want de gelukkigste mensen investeren in relaties, in het contact", weet hij. "Verbinding is een grote voorspeller van geluk."

Volgens de meest recente cijfers van de Rijksoverheid voelt zo'n 48 procent van de volwassenen in Nederland zich eenzaam. Dat heeft invloed op de kwaliteit van leven. "Als ik dat lees, vind ik dat gewoon heel verdrietig. En daarom is het belangrijk om dit te doen", vertelt Merijn over zijn gesprekken.

'Dit is mijn tegengif'

Hij ziet het aanknopen en voeren van deze gesprekken als een oplossing voor de toenemende eenzaamheid in de maatschappij. "Dit is voor mij een beetje het tegengif voor polarisatie en voor eenzaamheid. Ik geloof echt dat dit heel veel kan veranderen."

"Want echt, mensen van wie je denkt dat ze heel anders zijn dan jij, die zijn dan zoveel aardiger en leuker. En dat is echt heel tof om te merken."

Mensen zijn aardiger dan gedacht

Door de gesprekken ontdekt Merijn ook welke vooroordelen hij als mens met zich meedraagt. Vaak zijn die, naar eigen zeggen, niet terecht. "Als ik dan met iemand een gesprek voer, dan blijkt die persoon heel anders te zijn dan ik dacht."

"Dan zie je eigenlijk dat heel veel mensen heel aardig zijn, en het beste met je voor hebben", vertelt hij. Dat geeft hem een vertrouwd gevoel. "Je voelt dan dat er overal gewoon vriendelijke mensen rondlopen. En daar mag je dus ook op vertrouwen."

'Spanning gaat nooit helemaal weg'

Maar toch blijft het spannend, afstappen op een onbekende. Ook voor Merijn. "In het begin zei ik vaak iets als er dan iets opviel of zo. Bijvoorbeeld een vertraging met de trein, want dan kun je makkelijk een gesprek beginnen. Maar ik vond het wel heel spannend om uit het niets te beginnen", vertelt hij.

Ondertussen is hij daar overheen gestapt. Nu vraagt hij anderen hoe hun dag beviel. "En dat vind ik nog steeds wel spannend hoor. Dat gevoel gaat niet helemaal weg. Alleen, soms zit ik dan naast iemand en denk ik: 'Ik probeer het maar gewoon'."

Liever kletsen dan scrollen

"Ik heb zelf soms de overtuiging dat mensen er niet op zitten te wachten, maar ik merk toch ook vaak dat mensen juist leuk reageren", gaat Merijn verder. "Zelfs mensen die een koptelefoon op hebben."

En het loopt vaak uit tot een gezellig gesprek. "Voor je het weet ben je een uur met iemand aan het kletsen in de trein. De tijd gaat dan zo snel. Terwijl in het andere geval zou ik gewoon op mijn telefoon hebben zitten scrollen. En die andere persoon trouwens ook, dus dat is ook grappig."

Bron: Eigen foto

1/5

Het lukt niet altijd

Maar het gaat niet altijd goed. Soms hebben andere reizigers geen behoefte aan een gesprek, vertelt Merijn. "Zo zat ik laatst tegenover een jongen en die zat echt in zijn eigen wereld. Ik vond hem er een beetje verdrietig uitzien, dus ik probeer dan toch een gesprekje."

Helaas gaf zijn gesprekspartner mondjesmaat antwoord. "Het gesprek slaat dan helemaal dood. Ik had vier vragen gesteld, had heel even een klein lachje gezien, maar ik merkte gewoon: als ik nu ga doorvragen, wordt het een soort interview. Dus dan laat ik het ook maar."

'Het is ook weer niet zo erg'

De twee zaten daarna nog een tijdje in stilte naast elkaar. "Dat is dan wel echt een beetje ongemakkelijk. Maar uiteindelijk staat die persoon op en dan is het weer klaar. Dan is dat gevoel ook weer weg."

"In je hoofd is dat eigenlijk het ergste wat er kan gebeuren, maar als je het dan ervaart, merkt je eigenlijk dat het ook weer niet zo erg is", heeft Merijn geleerd van die ervaring. "En het gebeurt niet vaak. Ik schat dat dat maar in 5 procent van de gevallen voorkomt."

Levenslessen

Hij leert ook van de positieve ervaringen, vertelt hij. Het zijn dan vaak levenslessen, die hij wel kent maar die hij toch vaak weer vergeet. "Bijvoorbeeld een buschauffeur die het dan heeft over dat hij veel stress ervaart en dan vertelt dat hij de tijden op zijn scherm afplakt."

"Hij zei: 'Want ik heb er uiteindelijk geen controle over en ga slechter rijden door de stress. En zo ga ik gewoon lekker relaxed door de dag heen. Als ik ergens te laat aankom, dan is dat dan maar zo. Je kunt niet veel aan omstandigheden doen. Maar je reactie, daar kan je wel iets aan doen'. En daar denk ik nog wel eens aan."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."