Hoewel de Nederlandse overheid IS-vrouwen niet uit Syrië haalt, keren ze intussen wel degelijk terug, stelt advocaat Jeffrey Jordan. Tot nu toe zouden zeker 7 vrouwen zijn teruggekeerd. De instanties in Nederland weten dit volgens hem ook.

Hij vertegenwoordigt als advocaat een van die IS-vrouwen die 'onder de radar' is teruggekeerd in Nederland. Hoe ze naar Nederland is teruggekeerd, zegt hij niet te weten. "Maar ze is zonder hulp van Nederland teruggekeerd."

Succesvolle vuchtpogingen

Dat deze vrouwen terugkeren willen de instanties het liefst stilhouden, maar ze weten het zeker wel, zegt advocaat Jordan. "Iedereen die terugkomt wordt wel aangehouden en berecht. Die strafzaken halen niet allemaal de media."

In het Syrische kamp Al-Hol zitten talloze IS-vrouwen vast. Inlichtingendienst AIVD vermoed dat er in totaal nog enkele tientallen Nederlandse IS-vrouwen in Syrië verblijven. Koerdische autoriteiten bewaken het kamp, maar steeds vaker blijkt dat smokkelaars vrij makkelijk gevangen vrouwen en hun kinderen uit het kamp weten te krijgen. Ook ondernemen Nederlandse vrouwen zelf vluchtpogingen, en met succes.

Smokkelaars

De vrouwen komen op eigen houtje terug, vaak met hulp van smokkelaars. "Voor de hulp van smokkelaars moet je wel geld hebben. Dat geld krijgen ze dan opgestuurd. Het is strafbaar om deze vrouwen geld te sturen. In feite promoot je als overheid dus illegale praktijken als je ze niet op gaat halen. Dan moeten ze andere manieren vinden om te ontsnappen", zegt advocaat Jordan.

"Vaak vinden de vrouwen dan een weg naar het consulaat waar ze zich melden. Als je daar naar binnen stapt krijg je meestal wel hulp om te ontsnappen, dat is iets wat ik van mijn cliënten hoor. Alleen de weg naar zo'n consulaat toe is erg gevaarlijk en kan bijna niet zonder smokkelaars. Op het moment dat ze op de radar komen worden ze daar op het vliegveld opgepakt." De 7 vrouwen die op eigen houtje naar Nederland zijn gekomen zijn inmiddels opgepakt en hier in Nederland volgt een strafprocedure.

Al 15 vrouwen gevlucht

Terrorisme-deskundige Bibi van Ginkel zegt dat er van zo'n 15 vrouwen bekend is dat ze een vluchtelingenkamp zijn ontvlucht. "Door een houding aan te nemen: 'we don't want to know' , daarvan weten we dat dat in het verleden heeft geleid tot verschrikkelijke terroristische aanslagen. Dus als je wegkijkt van deze groep vrouwen en geen actie onderneemt, dan neem je een veiligheidsrisico."

Van Ginkel vindt het zeer onverstandig dat het kabinet deze houding aanneemt. Hier berechten is volgens haar veel beter voor de nationale veiligheid, omdat je de vrouwen dan in beeld hebt.

Reactie ministerie Justitie en Veiligheid

Volgens de meest recente cijfers van de AIVD zijn er inmiddels 65 Syriëgangers teruggekeerd naar Nederland. De inlichtingendienst specificeert niet hoeveel er daarvan vrouw zijn.

Wel laat een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid weten dat er "bij hen geen signalen bekend zijn van IS-vrouwen die op eigen kracht zijn teruggekeerd naar Nederland, zonder zich te melden bij een consulaat."

Gevaar voor de samenleving

Een argument dat vaak wordt gebruikt is, dat het gevaarlijk is om deze IS-vrouwen naar Nederland te halen. Jordan begrijpt dat. "Ik kan hier niet gaan verkondigen dat er geen enkel gevaar is. Dat kan je van te voren niet bepalen. Je moet je afvragen wat er gebeurt als je ze niet terug haalt. Dan geef je ze juist de mogelijkheid om te verdwijnen en dan is de situatie pas echt gevaarlijk."

"Dit zijn personen die heel lang uit het zicht zijn geweest. Nu weten we waar ze zitten. Waarom zou je als overheid de kans laten schieten om ze op te pakken?", vraagt hij zich af.

Andere EU-landen halen IS-vrouwen wel op

Andere landen, zoals België Frankrijk en Groot-Brittannië halen vrouwen en kinderen wel actief op. Rusland haalde enkele honderden kinderen terug. Duitsland en Finland volgden eind vorig jaar en namen naast kinderen ook enkele vrouwen mee. En ook België haalt deze maand nog 6 IS-vrouwen terug. "Buurlanden zijn een stuk verder met het ophalen van IS-vrouwen. Nederland loopt echt achter."

De AIVD en NCTV, die gaan over onze nationale veiligheid adviseren dat ook te doen, maar minister Grapperhaus slaat dat advies vooralsnog in de wind.

Iilham B wel teruggehaald , wanneer proces dreigt te vervallen

Vorige maand werd de Nederlandse IS-vrouw Ilham B samen met haar drie kinderen wel opgehaald. Dat gebeurde omdat het OM dreigde de terrorismezaak tegen haar te beëindigen als ze niet bij de zitting aanwezig was. Ilham B. beriep zich namelijk op haar recht om bij de zaak aanwezig te zijn.

De zaak dreigde te komen vervallen als ze er niet bij was, waardoor Illham B. geen straf zou krijgen. De vrouw zat jaren vast in Koerdische kampen vanwege vermeende betrokkenheid bij de Islamitische Staat.

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.