Het is weer tijd voor de jaarlijkse belastingaangifte. Voor veel mensen een periode van moeilijke woorden en ingewikkelde documenten en daardoor stress. De overheid wil de communicatie al jaren duidelijker maken, maar veel mensen hebben er nog moeite mee.

Lastige woorden, lange zinnen en na drie keer lezen nog steeds niet helemaal begrijpen wat er nu precies staat in een document van de overheid.

'Ambtenarentaal'

Hoewel het ministerie van Binnenlandse Zaken in 2019 met de campagne 'Direct Duidelijk' begon om ambtenaren te trainen in het schrijven van duidelijke en begrijpelijke teksten, zijn er nog altijd veel mensen die moeite hebben met 'ambtenarentaal'.

Dat merkt ook Chris Rode (58). Hij werkt voor de bibliotheek Kennemerwaard en bemant elke vrijdag een spreekuur, waar veel mensen komen met vragen over overheidstaal.

'Wat staat hier nou?'

"Dan komen ze met een brief en vragen ze dingen als: 'Wat staat hier nou? Wat moet ik nu doen?'" Vaak zijn dat mensen die moeite hebben met de Nederlandse taal, omdat ze bijvoorbeeld uit het buitenland komen.

"Ik had laatst iemand die grofvuil moest aanmelden bij de gemeente." Deze persoon begreep de Nederlandse taal nog niet goed en had moeite met het lezen van de website van de gemeente. "Als je niet begrijpt wat daar staat, is dat lastig. Dus dan help ik met vertalen en laten zien hoe het moet."

Hele nacht niet geslapen

De gratis spreekuren in bibliotheken zijn een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Informatiepunten Digitale Overheid (IDO's) heten ze. Dat de spreekuren via de bibliotheek gaan is een voordeel, volgens Chris.

Sommige mensen komen gefrustreerd binnen, boos op de overheid. Die vertellen bijvoorbeeld dat ze de hele nacht niet hebben kunnen slapen. "Omdat ik voor de bieb werk, zien ze mij niet als 'de overheid'." Daardoor kan kan hij mensen snel geruststellen. "In 3 minuten zijn ze helemaal rustig en kunnen we aan de slag met waarvoor ze komen."

'Moet en kan beter'

Hoewel de IDO's drukbezocht zijn, weet nog niet iedereen ze te vinden. "We weten dat er meer ondersteuning nodig is", zegt een woordvoerder van het ministerie. "Daar wordt aan gewerkt door onder andere lokale netwerken te verstevigen en meer IDO's en andere plekken in te richten, waar mensen geholpen worden in het contact met de overheid."

"Veel teksten van de overheid zijn nog niet begrijpelijk voor veel mensen", zegt de woordvoerder. "Het probleem is niet altijd even makkelijk op te lossen, want verschillende groepen Nederlanders begrijpen verschillende soorten teksten niet. Er is daarom geen 'one size fits all'-oplossing, maar het moet en kan beter."

'Ik red het niet'

De 80-jarige Henk Kooij kwam voor het eerst naar het spreekuur in de bibliotheek toen hij zijn Catalaanse partner naar Nederland wilde laten overkomen. "Als je hier een langere tijd wil verblijven dan moet je je inschrijven", vertelt hij. "Nou, ik wens de mensen die dat moeten doen veel succes. Maar ik red het niet."

Door de bureaucratie, stortvloed aan documenten en ingewikkelde termen zag hij door de bomen het bos niet meer. "Dankzij de bibliotheek kreeg ik daar toch zicht op." Nu verblijft zijn partner in Nederland, dat was volgens hem zonder het spreekuur van de bibliotheek niet gelukt.

'Verloren zonder hulp'

Henk is dolblij met het bestaan van het spreekuur, hij komt elke week langs en ziet ook hoe het anderen helpt. "Ik zie dat Chris een aantal vaste klanten heeft, die elke week terugkomen."

Als voorbeeld noemt hij een man van rond de 90 jaar, die altijd aanschuift met een vraag en daarna weer verder kan. "Die man woont alleen, dan ben je toch verloren zonder hulp?"

Spreekuur voor jongeren

De bibliotheek Kennemerwaard is bezig met het opzetten van nieuwe spreekuren, vertelt coördinator Marian Lerchbaumer van de bibliotheek. Ze hebben sinds kort bijvoorbeeld een spreekuur speciaal voor jongeren. Hier komen volgens haar veel vragen over het regelen van bijvoorbeeld studiefinanciering en zorgverzekeringen.

"Want we weten dat jongeren het wel nodig hebben", vertelt Marian. "Maar die zijn helemaal niet zo makkelijk in het vragen van hulp."

Reclamefilmpjes helpen mensen de bieb te vinden

Marian en Chris zien dat de laatste tijd steeds meer mensen de bibliotheek kunnen vinden met vragen. "Dat heeft vooral met reclamefilmpjes te maken", vertelt Marian. Toen ze net begonnen met het spreekuur kwam er nog niemand. "Want niemand wist dat je daarvoor hier terecht kon", zegt ze.

Chris ziet nu vaak rond de zes mensen per spreekuur. "Dan denk je misschien: dat is niet zo veel." Maar sommige vragen behandelen duurt langer dan andere. "Er was laatst een mevrouw die had een brief gekregen over kwijtschelding van het waterschap, ze moest daarvoor allerlei documenten aanleveren. Daar ben ik anderhalf uur mee bezig geweest."

Taalgebruik moet simpeler

Chris denkt dat het veel zou helpen als de overheid haar taalgebruik eenvoudiger maakt dan het nu is. Daarmee bedoelt hij dat zinnen niet te lang zijn en met zo weinig mogelijk moeilijke woorden. "Ik denk dat dat al heel erg zou helpen."

Ook vindt hij dat de processen simpeler kunnen, hij neemt het verlengen van je rijbewijs als voorbeeld. "Daarvoor kon je vroeger gewoon bij de gemeente een formuliertje halen, die kon je invullen met de hand en opsturen." Maar dat kan nu niet meer. "Waarom? denk ik dan."

'Ze zijn zelfgericht bezig'

Henk kan ook meepraten over hoe moeilijk het is om je rijbewijs te verlengen. Hij werd laatst 80 jaar, moest zijn rijbewijs verlengen en gekeurd worden. "Zonder de Chrissen van deze wereld red ik het niet."

Hij heeft ook nog een tip voor de overheid: "Neem nou als uitgangspunt het gemakkelijker, begrijpelijker en toegankelijker maken voor de klant." Met de klant bedoelt hij de 'normale' mens. Want hij vindt dat de brieven en systemen nu meer voor de overheid zelf zijn dan voor hem. "Ze zijn zo zelfgericht bezig."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."