Morgen is de eerste zittingsdag in de rechtszaak die meer dan 2.750 Nederlandse vrouwen hebben aangespannen tegen farmaceut Bayer. Ze kregen ernstige gezondheidsproblemen na hun sterilisatie met het implantaat Essure.

De vrouwen worden vertegenwoordigd door de Stichting Essure Claims, die Bayer in 2021 al aansprakelijk stelde via een collectieve schadeclaim.

'Lang op gewacht'

Ze hadden gehoopt er met de farmaceut uit te komen, vertelt advocaat Martijn van Dam van de stichting. "Maar Bayer kiest ervoor om toch een procedure af te wachten." En dus komt de zaak morgen voor bij de Rechtbank Midden-Nederland.

"Hier hebben de vrouwen lang op gewacht", zegt Van Dam. "Bayer laat hen in de kou staan en het is nu aan de rechter om daar verandering in te brengen."

Organen doorboord

Volgens de vrouwen en Stichting Essure Claims heeft het implantaat ernstige gezondheidsproblemen veroorzaakt. Advocaat Van Dam legt uit dat het gaat om ernstige klachten, waarbij de Essure-veertjes zijn losgeraakt en organen hebben doorboord.

"En je hebt ook klachten, en dat is het kwalijke, die wat minder eenvoudig aan Essure te relateren zijn. Zoals vermoeidheidsklachten en bloedverlies. Vandaar dat de problemen ook heel lang onder de radar zijn gebleven bij veel vrouwen."

Geen kinderwens

Natascha de Ruyter (48) uit het Brabantse Hank is een van de vrouwen die zich heeft aangesloten bij de collectieve schadeclaim. "Ik ben er 100 procent van overtuigd dat die veren mij zo ziek gemaakt hebben, 100 procent. En de artsen met mij."

In 2012 liet ze zich steriliseren met Essure, omdat ze zeker wist dat ze geen kinderen wilde. Volgens artsen was het een prettige en veilige methode, waarbij je niet onder narcose hoefde. Ideaal, dacht Natascha. Maar in de jaren erna kreeg ze allerlei klachten, zoals slapeloosheid, rug- en bekkenpijn, zenuwpijn, vergeetachtigheid en hoofdpijn.

'Ziekenhuis in, ziekenhuis uit'

Natascha veranderde van een sportieve en sociale vrouw met een eigen hondenschool in een doodziek mens dat nauwelijks van de bank kwam. "Het was 4 jaar lang ziekenhuis in, ziekenhuis uit. Ik ging van de ene naar de andere specialist en had pijn, pijn, pijn."

Zelfs na een ziekenhuisopname van 10 dagen, waarin meerdere artsen aan haar bed verschenen, kreeg ze geen duidelijke diagnose, vertelt ze emotioneel. "Toen ben ik weer naar de huisarts gegaan en heb ik gevraagd: 'Heb je nog een optie, is er een alternatief? Want als dit de rest van mijn leven is, dan wil ik ermee stoppen.'"

'Ineens viel het kwartje'

"Ik ben helemaal niet zweverig, maar op zo'n moment grijp je alles aan. Dus op een gegeven moment ben ik naar een natuurgeneeskundige gegaan. Mijn partner was erbij toen die man met zo'n stokje aan kwam zetten om me door te meten. Mijn partner moest daar een beetje om lachen", vertelt ze.

De natuurgeneeskundige vroeg haar of ze klachten in haar buik had, waarop Natascha antwoordde dat ze eigenlijk overal klachten had, behalve in haar buik. "Maar hij hield vol dat hij daar verstoringen en ontstekingswaarden mat. En toen ineens viel het kwartje. Ik vertelde hem dat ik me een aantal jaar geleden had laten steriliseren. En dat de klachten daarna waren begonnen."

'Eindelijk iets tastbaars'

Na thuiskomst ging Natascha meteen googelen en belandde bij de Facebook-groep Essure Problemen Nederland. "Het was een feest van herkenning, toen ik de verhalen las van alle vrouwen die hetzelfde hadden meegemaakt. Ik heb de hele avond gehuild, was helemaal kapot. Ik had zoiets van 'eindelijk'. Eindelijk iets tastbaars."

In 2016 liet Natascha de Essure-veertjes verwijderen, waarna haar klachten snel afnamen. Toch zijn de klachten nooit helemaal weggegaan. Door een metaalallergie heeft ze auto-immuunproblemen ontwikkeld.

Hoop op 'sorry'

Natascha kijkt uit naar de rechtszaak, al weet ze dat het nog een hele tijd kan duren voordat de rechter tot een oordeel komt. "Ik zou graag willen dat Bayer zegt: 'Sorry vrouwen, dit hebben wij niet goed gedaan. Wij hadden dit anders moeten doen.'"

Daar ziet het vooralsnog niet naar uit. In een schriftelijke reactie zegt Bayer zich krachtig te zullen verdedigen tegen de vorderingen. "De hoogste prioriteit van Bayer is de veiligheid en effectiviteit van onze producten. We leven mee met iedereen die gezondheidsproblemen heeft gehad tijdens het gebruik van een van onze producten, ongeacht de oorzaak. Bayer heeft vertrouwen in de sterke punten van zijn rechtszaak en in de wetenschappelijke onderbouwing van Essure", schrijft een woordvoerder.

Fysieke en materiële schade

Advocaat Van Dam blijft bij zijn verwijt en zal namens de stichting ook een schadevergoedingsvordering voor de vrouwen vragen. "Deze vrouwen hebben fysieke en materiële schade opgelopen." Het verwijt is tweeledig, legt hij uit.

"In de eerste plaats heeft Bayer een product op de markt gebracht en veel te snel te rooskleurig voorgespiegeld. En in de tweede plaats: toen Bayer doorhad dat het mis was, veel klachten kreeg, hebben ze niks gedaan. Bayer heeft geen verantwoordelijkheid genomen en niet alsnog de vrouwen geïnformeerd over de werkelijke risico's van Essure."

'Niet in geld uit te drukken'

De schadevergoeding waarop wordt aangestuurd, varieert van 10.000 tot 40.000 euro per getroffen vrouw.

"Ik ben 6 jaar van mijn leven kwijt", zegt Natascha. "Het gaat mij niet zozeer om de hoogte van het bedrag. Het gaat mij om het feit dat ze het willen doen als een tegemoetkoming. Dat ze het erkennen. Ik kan daar niet een prijskaartje aan hangen, want ik denk niet dat je dat in geld kunt uitdrukken."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.