radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Honger in drie talen

Honger in drie talen

Terwijl het gezicht van de uitgemergelde Bosniër achter prikkeldraad geschiedenis werd, kreeg Bosnië een nieuw gezicht. Dat van een uitgemergelde man die met blote handen in de vuilnisbak graait, terwijl een geblindeerde Mercedes met piepende banden langsrijdt.

Achttien jaar na het einde van de oorlog laat het Bosnische volk de wereld nu zien wat voor zootje hun leiders er de afgelopen twee decennia van hebben gemaakt, onder toeziend oog van de internationale gemeenschap. 

Vorige week vrijdag barstte de bom. In verschillende steden werden overheidspanden in brand gestoken, auto's van politici in de rivier geduwd, zo'n driehonderd mensen raakten gewond na flinke confrontaties tussen demonstranten en oproerpolitie. "Het ruikt net zoals het in 1992 rook", zegt activiste Nidzara Ahmetasevic een dag later, terwijl ze het half uitgebrande presidentiële paleis in Sarajevo in zich opneemt. Met de oorlog nog vers op het netvlies, moet er heel veel mis zijn wil een Bosniër zijn eigen stad in brand steken. Zo ver moest het komen. Na het geweld op vrijdag gaan de demonstraties nu, in dertig steden inmiddels, vreedzaam verder. Want hoezeer de Bosniërs ook verandering willen, ze hebben genoeg meegemaakt om nieuw geweld af te zweren. 

"Ze moeten allemaal aftreden", roept Ferida Cisija (56) die rond moet komen van een pensioen van 150 euro per maand. "We zijn niet meer geïnteresseerd in nationalisme, we willen een beter leven. Als normale burgers, niet als beesten in een kooi." Ze vertolkt waar veel Bosniërs de afgelopen twintig jaar onder leiden: Corruptie, lage pensioenen, hoge werkeloosheid, onbetaalde salarissen en foute privatiseringen. "Als je dat allemaal samenvoegt krijg je een wild mengsel", zegt Emir Hodzic, een mensenrechtenactivist uit Prijedor. "Een menselijke molotov cocktail". Het is een uitbarsting van een diepgewortelde frustratie onder meer veroorzaakt door een niet functionerend overheidssysteem, het gevolg van de Dayton-vredesakkoorden die in 1995 weliswaar een einde maakte aan de oorlog, maar het land ook verdeeld achterlieten. 

De woede richt zich direct op de politieke elite die alleen maar rijker lijkt te worden, terwijl een groot deel van de bevolking op de armoedegrens schommelt. Voor het eerst lijkt er een barst te komen in de onschendbaarheid van parlementariërs, ministers en premiers. In vier kantonnen is de locale regering inmiddels met de staart tussen de benen afgetreden. Demonstranten richten zich nu op de autoriteiten op hoger niveau.

'We hebben honger in drie talen', staat met grote letters op een spandoek dat is vastgebonden aan een hek in Zenica. Een andere tekst op een banner in Sarajevo: 'In drie talen: fuck you!' Verwijzend naar de talen (talen die nagenoeg dezelfde zijn) van de drie etnische groepen in Bosnië; Bosniakken, Bosnische Kroaten en Bosnische Serviërs. 

Opvallend is de drang waarmee demonstranten willen benadrukken dat etniciteit geen rol speelt. Iets wat in Bosnië bijna altijd een rol lijkt te spelen. Dit is een sociaal-economische opstand, een opstand van het volk tegen de gevestigde orde. Want als je honger hebt, dan doet etniciteit er niet toe. Demonstranten nemen het politici kwalijk dat ze de nationalistische kaart blijven spelen om de bevolking etnisch verdeeld te houden. 

Zoran Markovic, een Bosnische Serviër uit Sarajevo, beaamt dat. "De nationalistische kaart is een uitstervende kaart", zegt hij. "Bosniak, Kroaat of Servier, het maakt niet meer uit. Mensen zijn slimmer geworden, slimmer dan de politici". Want als je honger hebt dan maakt het niet uit waar je vandaan komt, dan wil je gevoed worden, is de tendens.

Volgens een peiling van de Bosnische nieuwssite Klix.ba staat 88% van de inwoners van Bosnië en Herzegovina achter de protesten. In de Bosniak-Kroatische Federatie 93% en in Republika Srpska 78%. Dat betekent allerminst dat al die mensen met spandoeken op straat staan. Sceptici zien de opkomst nu al dalen, het enthousiasme voor een 'Bosnische lente' afnemen. Omdat het nou eenmaal niet in de mentaliteit van de Bosniër zit, of omdat veel mensen te diep in hun ellende zijn verzonken om nog aan het grotere goed te denken. 

De animo voor straatacties is het minste in Republika Srpska. Het geïsoleerde gebied dat met harde hand geleid door premier Milorad Dodik, die de opstand al heeft weggezet als een poging van de Bosniakken om de Servische entiteit te vernietigen. In Banja Luka, de de facto hoofdstad, voerden vorig weekend slechts een paar honderd mensen actie. Dat werd de dagen erop minder. Volgens berichten in locale media riskeren demonstranten boetes van tot 300 euro. Maar aangezien salarissen en pensioenen in Republika Srpska nog lager zijn dan in de Bosniak-Kroatische federatie is het niet ondenkbaar dat de onvrede er net zo groot is.  

Of de stem van het volk nu sterk genoeg is en of het werkelijk zo multi-etnisch is, dat moet de komende tijd uitwijzen. Een Bosnische lente is het nog zeker niet, maar de geur afgebrande overheidsgebouwen heeft de afgelopen week wel plaatsgemaakt voor de geur van een beginnende lente. 

In Tuzla, Sarajevo en Zenica worden nu zogenaamde 'plenums' georganiseerd; openbare volksvergaderingen met als doel democratie ontwikkelen, toekomstige demonstraties beter te organiseren, en eisen te formuleren. In Tuzla heeft zo'n plenum al gezorgd voor een voltallige 'expert regering' die de lokale overheid kan vervangen, bestaand uit zowel fabriekswerkers als intellectuelen. In Sarajevo zijn vrijdagavond meer dan duizend mensen aanwezig geweest bij de eerste plenum. De eerste resolutie die unaniem werd aangenomen is het aftreden van de voltallige regering van de Federatie. "Hier wordt een democratie geboren", zei één van de aanwezigen na afloop. "We moeten bij het begin beginnen. Net zoals de Grieken het ooit deden".

Foto's (c) Jodi Hilton

Sarajevo 2 - © Jodi Hilton

Sarajevo 6 - © Jodi Hilton

Sarajevo 8 - © Jodi Hilton

Saravjevo 5 - © Jodi Hilton

Saravjevo 1 - © Jodi Hilton

Saravjevo 14 - © Jodi Hilton

Saravjevo 17 - © Jodi Hilton

Saravjevo 23 - © Jodi Hilton

Saravjevo 19 - © Jodi Hilton

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Joost Vullings over politieke gevolgen van uitspraak Greenpeace-zaak stikstofbeleid: 'Enorm conflict op de loer'

Joost Vullings over politieke gevolgen van uitspraak Greenpeace-zaak stikstofbeleid: 'Enorm conflict op de loer'
BBB-leider Caroline van der Plas staat de pers te woord na de Greenpeace-uitspraak
Bron: ANP

Vandaag oordeelde de rechter snoeihard: de Staat moet meer maatregelen nemen om de stikstofuitstoot te beperken. Hoe reageert Den Haag op deze uitspraak? En wat voor consquenties gaat dit hebben? We vragen het aan politiek commentator Joost Vullings.

"Het is een stevige uitspraak", vertelt Vullings. "Als je de hele argumentatie hoorde, werd er eigenlijk geen spaan heel gelaten van wat dit kabinet doet. Kortom, vluchten kan niet meer." De Staat moet de stikstofdoelen in 2030 halen. Lukt dat niet, dan volgt er een dwangsom van 10 miljoen euro.

BBB wil wetswijziging

BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas is dan ook stellig over de uitslag: "Er moeten wetswijzigingen komen, dat is wel duidelijk."

Ze beargumenteert dat de wetten die er nu zijn, onhaalbaar, onuitvoerbaar en onbetaalbaar zijn. "Als je mij nu een toverstafje geeft om het nu op te lossen, neem ik hem graag aan. Verandering van wetgeving en andere plannen maken, kost tijd want je moet het ook juridisch borgen."

PVV is het daarmee eens

Geert Wilders heeft laten weten dat hij zich aansluit bij de wens van Van der Plas. Maar Vullings denkt dat een wetswijziging weinig nut zou hebben. "Je kan de wet wijzigen, maar de vraag is helpt het? Die tijd heb je eigenlijk niet meer." Die gedachte komt ook naar voren vanuit andere partijen, weet de politiek commentator. "Die zeggen: 'Als je de wet verandert, wordt de natuur er niet schoner van."

"Onze wet is een uitvoering van Europese wetgeving (Vogel- en Habitatrichtlijn, red.). Europa zegt gewoon: 'De natuur mag niet verslechteren.' Als je de norm aanpast, maar de natuur verslechtert nog steeds, dan heb je nog steeds niks", legt hij uit.

Joost Vullings over politieke gevolgen van uitspraak Greenpeace-zaak voor stikstofbeleid

Zorgen bij VVD en NSC

Overige coalitiepartijen VVD en NSC geven aan de ernst van de situatie te zien. Thom van Campen (VVD): "Het is een hele zorgelijke en stevige uitspraak." Hij benadrukt dat de uitspraak aantoont dat het kabinet te weinig doet om de stikstofuitstoot te verminderen, wat grote gevolgen heeft voor de bouw- en de agrarische sector.

En ook Nicolien van Vroonhoven van NSC sluit zich hierbij aan. "We moeten daarmee aan het werk. Want we zeggen als NSC: die gerechtelijke uitspraken moeten gewoon gerespecteerd worden."

Partijen schuiven bal door

Maar volgens Vullings schuiven die partijen de bal politiek heel handig door. Van Campen: "Ik vind nu dat de bal bij Wiersma ligt. Zij is minister. We hebben in deze coalitie met elkaar afspraken gemaakt. En de BBB was heel duidelijk, had ideeën over hoe we dit probleem gaan oplossen. Er is geen dag te verliezen."

Van Vroonhoven staat er iets positiever in. "Genoeg kans om de schouders eronder te zetten. Want we hebben afspraken met elkaar gemaakt in het hoofdlijnenakkoord."

Bekijk ook

Hoger beroep niet uitgesloten

BBB-minister Femke Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur laat weten dat dit niet de uitspraak is waar ze op had gehoopt. Ze kondigt aan de uitspraak grondig te bestuderen, waarbij ze hoger beroep niet uitsluit.

Maar ook voor een hoger beroep is volgens Vullings eigenlijk geen tijd. "Die tijd heb je eigenlijk niet meer. De problemen zijn er al. En vooralsnog ligt alles gewoon weer op tafel voor die boeren, die onzekerheid blijft."

'Enorm conflict op de loer'

Dat de vier coalitiepartijen het niet met elkaar eens zijn, kan nog best wel wat invloed hebben, denkt Vullings.

"We hebben aan de ene kant 44 zetels die zeggen: 'We moeten nu doorpakken', NSC en VVD, en aan de andere kant 44 zetels van PVV en BBB die zeggen: 'We moeten gewoon de de normen wat soepeler maken, dan komt het allemaal goed.' Dus ja, hier ligt een enorm conflict op de loer", vertelt hij.

Bekijk ook

Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer
Bron: EenVandaag
Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Stikstofproblemen slepen al jaren voort: dit is wat voorafging aan Greenpeace-uitspraak

Het stikstofprobleem lijkt iets van de afgelopen jaren, maar 60 jaar geleden waren er al discussies over het mestoverschot en problemen die hierbij komen kijken. Dit is wat er voorafging aan de uitspraak die vandaag is gedaan.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant