De NAVO maakt zich zorgen over de transportroute van militair materieel door Nederland. Door de ligging zijn we een belangrijk doorvoerland. Maar defensiespecialisten trekken nu aan de bel, omdat de kwaliteit van onze infrastructuur niet goed genoeg is.

Bruggen die geen tanks kunnen dragen, te krappe tunnels en viaducten die het niet aan kunnen. Allemaal logistieke uitdagingen waar de NAVO tegenaan loopt als ze zwaar bewapende voertuigen en munitie vervoeren. En dat is niet het enige. Alle regels die er gelden rondom het vervoeren van militair materieel zou het transport nog meer vertragen. Met dat bericht komt Follow the Money vandaag.

Veel formulieren invullen

"Vroeger konden we dat wel", begint oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif over het vervoeren van militair materieel over onze wegen. Maar nu dus een stuk minder, vervolgt hij.

En uitwijken via het spoor, om de tunnels en bruggen te vermijden, is dus vaak een uitdaging. De oud-commandant ziet namelijk dat we in Nederland te weinig wagons hebben om tanks op te zetten.

Elke provincie eigen papieren

Maar naast het fysieke deel, zit er ook nog een hele bureaucratie achter, gaat De Kruif verder. "Als wij vroeger in de Koude Oorlog wilden oefenen in Duitsland, hoefden we niks in te vullen. Dan kon je zo met je voertuigen dwars door Duitsland rijden."

Dat is nu wel anders. "Als je nu met je voertuigen van Nederland naar Polen wil door Duitsland, dan moet je een heleboel formulieren invullen omdat elke provincie weer zijn eigen papieren heeft. Dus dat gaat dagen, soms weken, duren", legt hij uit.

Wake-up call na Russische inval

De Kruif verwijst naar de tijd van de Berlijnse muur. Toen deze viel op 9 november 1989, gingen we er volgens de oud-commandant Landstrijdkrachten eigenlijk vanuit dat er geen oorlog meer zou komen. Daarbij dachten we vooral dat de missies in het buitenland zouden plaatsvinden en niet in Europa.

"Vanaf 2016 zijn al een heleboel mensen, ook in Nederland, die zeggen: 'Het gaat niet zo lekker in de wereld. Kijk wat Poetin doet.' Wij moeten weer terug naar af", zegt De Kruif. De Russische inval op 24 februari 2022 was volgens hem een wake-up call om 'echt wat dingen te gaan doen'. "Dus we zijn aardig laat", stelt hij vast.

Aanvoer van troepen en logistiek

Dat terwijl de rol van Nederland dus heel belangrijk is in de doorvoer van militair materieel, benadrukt De Kruif nog maar eens. "Nederland is een ontzettend grote hub (centrale logistieke plek, red.) in de aanvoer van troepen naar Europa, maar ook in de logistiek naar Europa."

Tijdens de Koude Oorlog waren hier bijvoorbeeld grote garages waarin de Amerikaanse troepen hun tanks, munitie en voertuigen konden opslaan. De Amerikanen kwamen dan naar Schiphol om vervolgens met een bus naar zo'n grote hal te gaan, vertelt de oud-commandant Landstrijdkrachten. "Ze startten dan hun voertuigen en gingen naar het Oosten toe." Maar nu zijn die grote hallen dus grotendeels verdwenen, ziet hij.

Amerikaanse troepen ondersteunen

Volgens De Kruif heeft Nederland wel nog steeds de rol om Amerikaanse troepen te ondersteunen, maar hij ziet ook obstakels. "Het materiaal nemen de Amerika mee, om het vervolgens zo snel mogelijk naar de Baltische Staten of naar Polen te sturen. Als die troepen er zijn, dan moet je ook onderdelen, mensen en munitie kunnen afvoeren."

En dat is niet het enige. Zo moet Nederland volgens hem ook in staat zijn om gewonden te kunnen afvoeren en verplegen. "Dat kunnen we helemaal niet meer", zegt hij.

Havengebied is cruciaal voor Amerika

Nu het materiaal niet meer wordt opgeslagen, komt het vooral aan met schepen. Ons havengebied is voor de Amerikanen daarom nog steeds cruciaal.

Zo zijn de haven van Vlissingen, de Groningse Eemshaven en de Rotterdamse haven belangrijke plekken voor Amerikaanse vrachtschepen om aan te meren. "Die schepen moet je heel snel kunnen lossen, doorvoeren naar het oosten van Nederland en dan verder naar Duitsland", vertelt De Kruif hierover.

'Opbouwen kost veel tijd'

Maar daar moeten we dus routes en bruggen voor hebben. En die vertonen op dit moment ernstige gebreken voor het transport.

Daarnaast moet het verkeer kunnen worden omgeleid als militair transport wordt vervoerd. "Dat moet je ook kunnen. Dat zijn dingen die we allemaal een beetje hebben weggegooid", zegt De Kruif.

'Komen er wel'

Toch ziet de oud-commandant dat er ook wel dingen goed gaan. "Nederland is goed in het beheersen van verkeersstromen. En niet alleen op een route, maar ook als je hinder hebt op een route om dat te kunnen omleiden."

"Dus we komen er wel, maar het duurt heel erg lang. Dat ze dingen stoppen, kan binnen een dag. Maar die capaciteit weer opbouwen, ben je 5 tot 10 jaar verder", concludeert hij.

Stank. In Brabant hebben duizenden mensen er last van. Het gaat om inwoners van gebieden met veel veehouderijen. Vandaag beslist het gerechtshof in Den Haag of de overheid deze inwoners beter moet beschermen.

"Ik zit middenin de stank", vertelt Piet Catsburg. Hij woont in het Brabantse dorp Zeeland. In zijn buurt staan zestien boerderijen, met meer dan honderdduizend beesten, waarvan veel varkens. "En het aantal veehouderijen neemt hier alleen maar toe."

Geur van varkens

"Het gaat me niet om de geur van mest", vervolgt Catsburg. "Dat vind ik niet eens zo erg. Het is de geur van varkens, die liggen in hun eigen drek, waar ik last van heb. Bij mist en weinig wind zijn we de klos. Ik ruik het dan soms in mijn slaapkamer."

Catsburg is een van de vele inwoners van Brabant die te maken heeft met stankoverlast. Het gaat om in totaal zestienduizend huishoudens, waarvan tweeduizend ernstige geurhinder ervaren.

Rechtszaak tegen stank

In 2022 spande het Brabantse Burger Platform, een netwerk van onder andere stichtingen in de provincie, daarom een rechtszaak aan. Het gerechtshof in Den Haag oordeelde dat de overheid te weinig heeft gedaan om de inwoners te beschermen. Die ging vervolgens in hoger beroep. De rechtszaak is vandaag.

Om de overlast vast te stellen, wordt de geureenheid 'odour units' (ou) gemeten. Het maximum verschilt per locatie, maar op sommige plekken in Brabant geldt een norm van 19,4 ou per kubieke meter. Gemeenten mogen, ondanks de landelijke grenzen, hun eigen normen bepalen. Volgens de rechtbank is een norm van 19,4 ou 'onacceptabel' en heerst er 'geen gezond woon- en leefklimaat'.

Fysieke klachten en stress

Naast dat stank onprettig is, kan het ook slecht zijn voor de gezondheid, vertelt milieu-arts Rob van Aalsburg van de GGD Noord-Brabant. "Sommige omwonenden hebben last van fysieke klachten, zoals hoofdpijn, misselijkheid en luchtwegklachten."

Daarnaast kan de geur leiden tot chronische stress, vervolgt de arts. "Zo passen sommige omwonenden hun leefstijl aan, omdat ze last hebben van de stank. Ramen en deuren blijven dicht en bezoek ontvangen ze liever niet. Hoe meer geurhinder, hoe slechter de mentale gezondheid."

Structurele stank

Toch doen de boeren op papier niets verkeerd. Ze overtreden de geurnorm niet. Maar dat ligt genuanceerder, volgens voorzitter Geert Verstegen van het Brabantse Burger Platform.

"Het kan best eens stinken, maar dit is structureel. Het gaat erom dat de overheid zijn eigen burgers moet beschermen. We hopen dat we vandaag kunnen bewijzen dat de geurnorm van 19,4 ou te hoog is. De norm zou daarmee bijgesteld kunnen worden. Maar de oplossing is simpel: de helft van de beesten moet eruit."

Opnieuw was er massaal protest op de straten van Istanbul tegen de arrestatie van burgemeester İmamoğlu. Hij zit vast op verdenking van corruptie. "Erdogan heeft de wereld waar hij de wereld hebben wil."

De protesten ontstonden na de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem İmamoğlu. Hij werd op 19 maart gearresteerd op verdenking van corruptie. Of dat waar is, is onduidelijk. Er zijn inmiddels zo'n 1.100 personen opgepakt, demonstranten maar ook zeker 8 journalisten.

Belangrijke concurrent

İmamoğlu is de voorkeurskandidaat van de Turkse oppositie en een grote politieke bedreiging voor president Erdogan, legt publicist en NRC columniste Aylin Bilic uit. Hij haalde in 2019 in Istanbul zo'n 11 procent meer stemmen dan de AKP-partij. "Na 25 jaar hebben ze Erdogan voor het eerst opzij kunnen zetten in Istanbul."

Erdogan zocht, zeker in het begin, samenwerking met Europa. Maar hij bleek een wolf in schaapskleren, zegt Bilic. "Staatsmedia zijn in handen van hem, veel journalisten zijn op handen van de regering." De publiciste maakt zich zorgen. Ze ziet veel jongeren de straat op gaan maar ook ouderen, ondanks het verbod. "Kennelijk is de behoefte voor het alternatief zo groot."

'Erdogan heeft de wereld waar hij de wereld hebben wil"

Burgemeesters door heel Europa spraken zich uit, maar vanuit Europese leiders is het stil. "De EU heeft Turkije nodig, om bijvoorbeeld vluchtelingen tegen te houden. Hij zei ook dat hij bereid was om misschien troepen te sturen", zegt historicus Tayfun Balcik, journalist bij De Kanttekening. "Erdogan heeft de wereld waar hij de wereld hebben wil"

Dat Erdogan steun intrekt als hem iets niet zint, zagen we volgens hem ook al in het verleden. "Hij dreigde de poorten weer te openen en toen heeft de EU toch nog ingestemd met miljarden steun aan het Erdogan-regime." Daarnaast treft hij Amerika aan zijn zijde, vanwege de rol in Syrië. "Het is het enige land dat ook een opening heeft richting Rusland en Oekraïne, waar hij wél voorstander is van Oekraïne."

Grootste opponent uitschakelen

Turkije staat op een kantelpunt, stelt publicist Bilic. "Wat Erdogan zou kunnen doen is een grondwetswijziging, waarmee hij zijn eigen termijn opnieuw zou kunnen verlengen." Erdogan zit eigenlijk in zijn laatste termijn, nieuwe verkiezingen zijn pas in 2028.

"Ik denk dat hij die macht niet zal opgeven en dit nu gebruikt om zijn grootste opponent uit te schakelen", denkt ook Balcik. Of de protesten aanhouden? "Dat hangt echt af van de studentenprotesten en in hoeverre mensen in Turkije echt bereid zijn om de straten op te gaan", zegt de historicus. Maar je uitspreken is niet vanzelfsprekend. "Mensen die hun mond open trekken, kunnen opgepakt worden."