Waarom mag Oekraïne nog geen lid worden van de NAVO? En 4 andere vragen over de top beantwoord

Op dit moment zijn de 31 NAVO-landen bijeen in de Litouwse hoofdstad Vilnius. Tijdens deze bijeenkomst gaat het vooral over de de wens van Oekraïne om lid te worden. Voor EenVandaag Vraagt vroegen wij wat jullie over deze NAVO-top wilden weten.

Hoogleraar conflictstudies aan de Universiteit Utrecht Jolle Demmers en onderzoeker Europese defensie bij Instituut Clingendael Adája Stoetman geven antwoord op jullie vragen.

1. Waarom mag Oekraïne nog niet toetreden tot de NAVO?

Volgens Stoetman is dit misschien wel de meest gestelde vraag op dit moment. "Eigenlijk zijn alle lidstaten van de NAVO hier heel duidelijk over geweest. De toekomst van Oekraïne ligt wel degelijk in de NAVO. Alleen is de tijd daar nog niet rijp voor omdat Oekraïne nog in oorlog is met Rusland."

Ze verwijst naar artikel 5 uit het NAVO-verdrag, waarin de lidstaten beloven elkaar beloven te beschermen als een van de lidstaten wordt aangevallen. "Dit betekent ook dat wanneer je Oekraïne toelaat tot de NAVO, de andere NAVO-lidstaten rechtstreeks in conflict zijn met Rusland. Alle NAVO-landen willen dat natuurlijk voorkomen."

De Amerikaanse president Joe Biden heeft laten weten dat Oekraïne in het democratiseringsproces al stappen heeft gezet, maar dat er nog meer stappen nodig zullen zijn. Stoetman legt uit dat Oekraïne ook op militair gebied al flink vooruitgang heeft geboekt, omdat we veel wapens en militaire systemen naar het land hebben gestuurd. "Daarnaast zijn we de Oekraïense strijdkrachten aan het trainen, waardoor ze meer aan de militaire standaarden van de NAVO zullen voldoen."

Bron: Adája Stoetman

2. Aan welke voorwaarden moet een land voldoen voor toetreding tot de NAVO?

Er zijn een aantal criteria waar je als land aan moet voldoen, legt Demmers uit. "Zo moet je een democratie zijn en een markteconomie hebben. Ook moet je leger onder civiele controle staan en moet je de soevereiniteit van andere landen respecteren. Tot slot moet je militaire apparaat goed aansluiten bij de codes, militaire procedures en commandostructuren van de NAVO. Dat zijn best ingrijpende criteria. Toetreding kan dus niet zomaar van het ene op het andere jaar plaatsvinden."

Bekijk ook

• 

  Een betere verdediging en meer innovatie: dit zijn de komende jaren de grootste uitdagingen voor de NAVO

  • 08-07-2023

3. Zweden lijkt nu echt binnenkort toe te treden, wordt de NAVO daar ook sterker van?

Zeker weten, zegt Stoetman. "De toetreding van Zweden heeft een aantal hele belangrijke voordelen. Zweden heeft geavanceerde strijdkrachten en belangrijk militaire capaciteiten waar de NAVO uit kan putten. Denk aan onderzeeërs en gevechtsvliegtuigen."

Daarnaast heeft het noordelijke land een strategische ligging, vervolgt de Clingendael-onderzoeker. "Als je op de kaart kijkt, zie je dat alle landen om de Baltische Zee straks NAVO-lidstaat zijn. De hele Baltische Zee wordt zo door de NAVO omringd en dat kan een afschrikkende werking hebben."

Daar is Demmers het deels mee eens. "Hoe groter zo'n militaire alliantie, des te groter de afschrikwekkende werking." Zeker als Zweden zich straks kan beroepen op NAVO-artikel 5, zegt de hoogleraar. "Dus mocht Zweden in een gewapend conflict raken, dan kunnen ze op steun vanuit de NAVO reken. Dat zou andere landen ervan kunnen weerhouden om een oorlog aan te gaan met Zweden of een ander NAVO-land, omdat de gevolgen zo groot zijn."

"Maar áls er een gewapende aanval plaatsvindt in een van de landen van een grote militaire alliantie, dan is de kans groot dat er een wereldoorlog zal volgen omdat er zo veel landen betrokken zijn", benadrukt de hoogleraar. "Dat blijft risicovol."

Bron: Jolle Demmers

4. Turkije heeft een Zweeds lidmaatschap lang tegengehouden, waarom kan één land dwarsliggen?

"De NAVO heeft afgesproken dat dit soort beslissingen met unanimiteit genomen moeten worden. Dat betekent dat ieder land even veel recht heeft om een beslissing goed te keuren of te blokkeren of goed te keuren", legt Stoetman van Instituut Clingendael uit. "Dit basisprincipe van besluitvorming is vastgelegd in de statuten van de NAVO."

Volgens hoogleraar Demmers is de reden voor deze unanimiteit opnieuw artikel 5 uit het NAVO-verdrag: "Mocht er een land toetreden en in de problemen komen, dan is iedereen verantwoordelijk voor de bescherming van dat land. Je bent dan verplicht om met jouw mensen en jouw materieel dat land te gaan verdedigen en daar moet een land wel achter staan. Als je dat niet ziet zitten, dan functioneert zo'n militaire alliantie niet."

5. Wat kost het NAVO-lidmaatschap?

Landen moeten contributie betalen op basis van een verdeelsleutel, legt Demmers uit. "Hoeveel dat is, heeft te maken met hoe groot de economie van een land is. De jaarcontributies van alle lidstaten bedragen samen ongeveer 3,3 miljard euro. Amerika heeft lange tijd bijna een kwart van die contributie betaald, zij namen ongeveer 22 procent voor hun rekening. Dat is nu iets van 16 procent, net zoveel als de bijdrage van Duitsland. Daarna volgen landen als het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Canada. Een land als Nederland komt ook al snel aan tientallen miljoenen aan directe contributie."

Hoeveel je precies betaalt als land voor je NAVO-lidmaatschap, hangt wel van meerdere dingen af, vervolgt de hoogleraar. "Zo maakt het uit aan welke missies een land een bijdrage levert, en op welke manier. Dat is overigens niet verplicht. Alleen bij 'artikel 5-missies' worden alle lidstaten geacht deel te nemen."

De simpele reden dat de NAVO niet ingrijpt in Oekraïne