Geen slechte arbeidsomstandigheden meer: nieuwe EU-wet houdt bedrijven verantwoordelijk voor hele productieketen

Zeggen dat je niet wist dat de kleding die je verkoopt onder slechte omstandigheden is gemaakt, zit er niet meer in. Dat dankzij een nieuwe Europese wet die bedrijven verantwoordelijk houdt voor de hele productieketen.

"Je kunt als bedrijf niet meer zeggen: ik houd me aan de wet, maar mijn toeleveranciers niet", zegt PvdA-Europarlementariër Lara Wolters. Zij is de drijvende kracht achter de Wet ketenverantwoordelijkheid, die bedrijven verantwoordelijk moet maken voor de schade die ze veroorzaken bij mens en milieu.

De hele handel

Door de nieuwe wet worden bedrijven verplicht om wereldwijd op een maatschappelijk verantwoorde manier zaken te doen. Die verantwoordelijkheid gaat ook over de manier waarop producten geproduceerd worden. Bedrijven moeten dus in de gaten houden wat de maatschappelijke effecten zijn van alles wat er gebeurt in hun productieketen.

Wolters: "Dat moeten bedrijven doen door hun leveranciers in kaart te brengen, in gesprek te gaan met vakbonden en fabrieksarbeiders en door verplicht misstanden aan te pakken. Zo niet, dan volgen boetes of rechtszaken."

Bekijk ook

• 

  Tweedehands kleding duurzaam? Het is nog beter om gewoon minder kleding te kopen

  • 22-04-2023

'Wet die wegkijken tegengaat'

Volgens Wolters voorkomt de wet dat ondernemers doen alsof ze van niets weten. "Dit is een wet die wegkijken tegengaat: bedrijven kunnen niet meer zomaar zeggen dat ze van niets wisten in het geval van kinderarbeid, milieuvervuiling of corruptie bij hun toeleveranciers. Het is belangrijk dat Europese bedrijven zich waar ook ter wereld aan duidelijke fatsoensnormen houden."

De wet is hard nodig, volgens de EU-parlementariër: "De wetgeving en handhaving in lagelonenlanden komt vaak niet overeen met de arbeids- en milieunormen in Europa. Tegelijkertijd wordt ook binnen Europa niet altijd gehandhaafd. Denk aan de misstanden in de tomatenpluk in Zuid-Spanje. Het is dus belangrijk dat bedrijven verplicht worden om zich in te spannen voor goede werkomstandigheden en milieubehoud, wat de situatie ter plekke ook is."

Rana Plaza

Het akkoord over de wetgeving komt precies 10 jaar na het drama in Bangladesh, waar een enorm gebouw vol kledingfabrieken instortte. Daarbij kwamen 1.134 medewerkers om het leven en raakten 2.500 mensen gewond. Er was daarvoor al duidelijk dat het gebouw op instorten stond. In Rana Plaza werd geproduceerd voor wereldwijd populaire kledingmerken zoals Benetton, Mango en Primark.

Na het drama barstte de discussie los over de medeverantwoordelijkheid van kledingmerken voor de arbeidsomstandigheden in kledingfabrieken. In mei 2013 sloten merken, fabrieken en vakbonden het zogeheten Bangladesh-akkoord waarmee afspraken werden gemaakt over de veiligheid en omstandigheden in de fabrieken.

Bron: ANP

'Tandenloze wet'

Goededoelenorganisatie Oxfam volgt de arbeidsomstandigheden in de kledingfabrieken op de voet. Peter Ras van Oxfam is blij met het akkoord dat Europarlementariër Lara Wolters heeft bereikt, maar vreest dat de Europese wet voor ketenverantwoordelijkheid uiteindelijk tekort schiet: "Ik maak me grote zorgen over een keiharde anti-lobby van bedrijven en brancheorganisaties, waardoor de wet zwakker wordt.

Ras denkt dat er straks een 'tandenloze wet' ligt, omdat uiteindelijk te veel bedrijven buiten de wet vallen. "Er dreigt een uitzonderingspositie voor de financiële sector die duizenden miljarden investeren in bedrijven die mensenrechten schenden, of die producten maken die het milieu schaden." Volgens Oxfam zijn ook herstelmaatregelen, oftewel schadevergoedingen, niet goed opgenomen in de Europese wetgeving.

Geen herstelbetalingen

Oxfam benadrukt dat de bestaande internationale richtlijnen, waar ook Nederland zich aan houdt, strenger zijn dan de nieuwe Europese wet, bijvoorbeeld als het gaat over de schade die een product kan opleveren. Ras: "Neem de wapensector: die moeten er dan voor zorgen dat wapens op een verantwoorde manier gemaakt worden, maar vervolgens mogen ze deze aan alle dictators of gesanctioneerde landen verkopen."

"Als het in Europa kan, prachtig, maar dat kan nog zo'n 4 tot 5 jaar duren. Ik denk dat we daar niet zo lang op moeten wachten. Laten we dan eerst maar een goede wet in Nederland maken. Er ligt een voorstel van zes partijen waaronder D66 en Christenunie. Als VVD en CDA kinderarbeid willen stoppen, moeten ze deze wet steunen." Een rondgang in Den Haag laat zien dat er vooralsnog geen meerderheid voor dit voorstel is.

Bekijk ook

• 

  Deze bedrijven halen hun productie terug naar Nederland omdat ze niet meer afhankelijk willen zijn van China

  • 30-12-2022

Forse boetes

Lara Wolters erkent dat er in Europa een stevige lobby is van bedrijven die wet niet zien zitten, maar ze is niet bang dat de Europese wet te vrijblijvend wordt: "Als een bedrijf een loopje neemt met de regels, kan het een forse boete verwachten."

"Of als bij een product misstanden gemoeid zijn, kan het uit de schappen gehaald worden. En wanneer een bedrijf zijn zorgplicht niet voldoende serieus neemt, en daarmee schade veroorzaakt of er aan bijdraagt, kan het voor de rechter worden gedaagd."

Verplichtend karakter

Ook denkt Wolters dat de wet wel degelijk een verbetering is ten opzichte van de internationale richtlijnen voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen waar Nederland zich nu aan houdt: "De OESO-richtlijnen zijn vrijwillig."

"Slechts een deel van de bedrijven houdt zich eraan. Die bedrijven staan op achterstand ten opzichte van de bedrijven die de kantjes er vanaf lopen. Met deze Europese wet moeten alle grotere bedrijven verantwoord ondernemen, en komen er eerlijke regels voor iedereen."