Fouten op nieuw namenmonument Amsterdam niet te vermijden: waarom namen toch zo belangrijk zijn voor herdenken

In september wordt in Amsterdam het Holocaust Namenmonument onthuld, ter nagedachtenis aan 102.000 slachtoffers van de nazi's. Amateur-historici en nabestaanden zijn bezorgd dat er, net als bij de namenwand in Utrecht, fouten worden gemaakt.

Op het monument in Amsterdam worden Nederlandse Joden, Sinti en Roma herdacht die geen graf hebben. Het is, net als de namenwand bij het Spoorwegmuseum in Utrecht, een initiatief voor een blijvende herinnering aan de holocaust. Bij deze initiatieven is er veel misgegaan: mensen staan er onterecht wel of niet op en namen worden verkeerd gespeld. Kun je dat wel voorkomen?

Niet op de namenwand door graf

Dennis Koopman maakt zich als nabestaande zorgen over mogelijke fouten. Hij is persoonlijk betrokken bij het namenmonument via de zus van zijn Joodse oma. Deze Schoontje Becht-Beugeltas was gevlucht uit Nederland, werd opgepakt en naar diverse concentratiekampen gebracht. Ze overleed kort na de oorlog in een ziekenhuis in de Franse bezettingszone van Duitsland.

Schoontje is begraven op het Nederlandse ereveld van Frankfurt. Omdat ze een graf heeft, wordt ze niet vermeld op de namenwand. Koopman is het niet eens met deze regel. "Het is jammer, je kunt maar één keer een holocaustmonument oprichten in de hoofdstad voor alle slachtoffers."

Bron: EenVandaag

Verkeerde namen

Koopman zou nog in de regel kunnen berusten als hij consequent wordt toegepast, maar dat is volgens hem niet het geval. "Omdat mijn oud-tante er niet op stond, ben ik onderzoek gaan doen, ik werd nieuwsgierig. Op de begraafplaats waar zij begraven ligt, liggen tien Nederlandse Joden, daarvan komen er drie ook op de muur."

Koopman achterhaalde naar eigen zeggen nog meer fouten. "Ik heb al mijn bevindingen bekend gemaakt aan het Auschwitz Comité. Zij wilden de namen weten van de fouten die ik had achterhaald, maar dat is niet mijn werk. Daar is het mij ook niet om te doen, ik ga geen namen noemen zodat die mensen hier van de muur gaan."

Extra muur

Het Nederlands Auschwitz Comité erkent dat fouten niet te vermijden zijn en laat uit voorzorg een extra, nu nog lege, muur bouwen waar in de toekomst nog namen op aangebracht kunnen worden.

"Er zal best een naam tussenzitten van iemand die misschien toch ergens een graf heeft, dat is nu eenmaal zo, dat kunnen we niet veranderen. Het is een levend monument. Als je zegt: 'het moet foutloos', dan was hier nooit een monument gekomen", zegt voorzitter Jacques Grishaver.

Mensen die nergens herdacht worden

Voorzitter Grishaver heeft geen spijt van de regel dat alleen mensen zonder graf een steen met een naam krijgen. "We hebben jaren geleden gezegd: je moet ergens een streep trekken en we trekken die streep dus bij mensen die nergens meer herdacht worden, vermoord zijn, geen graf hebben. We geven die dus eigenlijk een grafsteen."

Jim Terlingen heeft als amateur-historicus verschillende fouten ontdekt op de namenwand die sinds 2015 bij het voormalige Maliebaanstation, nu het Spoorwegmuseum, in Utrecht staat. Het gaat ondermeer om verkeerd gespelde namen, verkeerde geboortedata en namen van mensen die de oorlog overleefd hebben. "Het is erg, want van deze mensen is er vaak niets meer over dan de naam."

Allerlei lijsten met namen

Terlingen zegt dat de fouten het gevolg zijn van het niet goed checken van gegevens. "Kort na de oorlog zijn er allerlei lijsten gemaakt en daar zijn veel fouten in ontstaan. Men gaat ervan uit dat het in al die jaren wel gecorrigeerd is, maar dat is niet zo. Er wordt wel aan gewerkt door allerlei instanties, maar het is nog steeds niet klaar."

De stichting die het Joodse monument in Utrecht beheert heeft de opmerkingen van Terlingen en anderen ter harte genomen. Er is bij de namenmuur een bordje geplaatst waarop verwezen wordt naar een website met de juiste gegevens. "Daar ben ik heel blij mee", zegt Terlingen.

Hoe kun je fouten voorkomen?

Koopman en Terlingen vinden de namenmonumenten zeer belangrijk. Over hoe fouten te voorkomen zijn, verschillen ze van mening. Terlingen vraagt zich af of het niet beter is monumenten zonder namen op te richten. Koopman vindt die namen juist heel belangrijk. "Ik denk dat je bij uitstek met een namenmonument in één oogopslag duidelijk kunt maken hoe groot de omvang is van de holocaust. Door alle namen individueel te noemen eer je alle slachtoffers stuk voor stuk."

Grishaver wil vooral het belang van het Holocaust Namenmonument benadrukken. "Dat er na 76 jaar zo'n monument is, dat al die namen eigenijk voor het eerst samen worden gebracht, daarom is dit heel belangrijk. Ook voor de toekomst om te zien waar antisemitisme en discriminatie toe kunnen leiden."