Het was een tragisch einde van de 39ste editie van de marathon van Rotterdan: een 28-jarige man overleed na deelname. Waaraan is nog niet bekend, maar vaak is de boosdoener tijdens een marathon het hart.

Toch is volgens oud-atleet, en nu sportarts in opleiding, Tom Wiggers het risico op een hartaanval tijdens het lopen van een marathon niet groot. Hij zegt in de Telegraaf dat maar 1 op de 80 duizend deelnemers van marathon een hartaanval krijgt. Dat hoeft ook niet te betekenen dat je overlijdt: vaak staan hulpverleners snel klaar voor een reanimatie.

Inschatting

Waar haalt Wiggers zijn cijfer vandaan? Hij verklaart dat het om een inschatting gaat. "Ik heb verschillende wetenschappelijke onderzoeken daarover gelezen en je ziet daar veel verschillen in. De een baseert zich op het aantal meldingen in mediaberichten. Die komen vaak op een wat lager getal uit: één op de 250 duizend."

Bij andere onderzoeken, gebaseerd op een medische database, vond Wiggers een cijfer van één op de 50 duizend. "Dus als ik die studies bij elkaar neem, schat ik in dat het uitkomt op één op de 80 duizend."

1 op de 100 duizend

Jan Hoogsteen, sportcardioloog aan het Máxima Medisch Centrum, noemt een omvangrijk Amerikaans onderzoek uit 2012. In dat onderzoek is 10 jaar lang, tussen 2000 en 2010, gekeken naar de gezondheid van 11 miljoen marathonlopers die een hele en halve marathon hebben gelopen.

In totaal kregen 59 van hen een hartstilstand. De onderzoekers concludeerden dat één op de 100 duizend marathonlopers, bij een hele marathon een hartstilstand krijgt.

Kans op hartaanval kan toenemen

In Nederland liepen vorig jaar zo'n 35 duizend mensen een marathon. Volgens de cijfers van het Amerikaanse onderzoek zouden we dus maar eens in de drie jaar te maken krijgen met iemand die een hartstilstand krijgt tijdens een marathon.

Toch kan dit cijfer wel oplopen in de toekomst, zegt Hoogsteen. "De kans op een hartaanval is in feite laag, maar het lopen van marathons is populair. Je ziet dat het aantal marathonlopers dat meedoet voor de 'fun', enorm toeneemt." Cijfers bevestigen die trend.

Oververhitting

Sportarts en medisch bioloog Guido Vroemen waarschuwt dat hartproblemen niet het enige zijn waar je aan kunt overlijden. Oververhitting speelt ook een grote rol: "Bij hele warme omstandigheden is het risico dat iemand oververhit raakt bij een wedstrijd van 10 kilometer, groter dan bij een marathon. Mensen starten en lopen veel harder bij een wedstrijd met een korte afstand, waardoor ze dus ook meer warmte ontwikkelen en bij zich houden en dus sneller oververhit raken." Zoiets heet een hitteberoerte.

Sportcardioloog Hoogsteen raadt in ieder geval aan geen hele marathon te lopen als je niet goed getraind hebt, maar een halve. "Je hart is ook een spier die je moet trainen. Je moet er minimaal een jaar voor uittrekken, wil je goed getraind hebben."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.