Het gaat slecht met het land waar de industriële revolutie begon: het Verenigd Koninkrijk. Sterker nog, de afgelopen 200 jaar ging het er nog nooit zo slecht met de groei van de economie. Hoe komt dat? We vroegen het twee experts.

Ook in het Verenigd Koninkrijk hebben de mensen enorm veel last van de stijgende energie- en voedselprijzen. Het wordt daar ook wel 'the cost of living crisis' genoemd.

Napoleon brengt rampspoed

De laatste keer dat het Verenigd Koninkrijk zo weinig groei van de economie zag was in de tijd van Napoleon: "Dat leidde toen tot lange periodes van oorlogvoering en stagnatie van de internationale handel", vertelt hoogleraar economische geschiedenis Jan Luiten van Zanden van de Universiteit van Utrecht.

Napoleon voerde toen het zogenaamde 'continentaal stelsel' in. Daarmee legde hij een handelsboycot op, waardoor er geen zaken meer gedaan mochten worden met het VK.

Beperkt voordeel industriële revolutie

De stagnatie duurde toen rond de 20 jaar, vertelt Luiten van Zanden. Toch groeide in die de industrie van het Verenigd Koninkrijk sterk. Het probleem was alleen dat die industrie zijn producten niet kon afzetten op de wereldmarkt, legt universitair hoofddocent economische en sociale geschiedenis Richard Paping van de Rijksuniversiteit Groningen uit.

"Ze konden pas in de markt overspoelen in de loop van de jaren 20 en 30, dus ze hebben eigenlijk maar beperkt voordeel van de industriële revolutie gehad."

Ook dip tijdens Tweede Wereldoorlog

Midden in de Tweede Wereldoorlog, in 1943, was de economie nog op een hoogpunt, vertelt Paping. Daarna ging het slechter en was het herstel ook weer minder: "Het Verenigd Koninkrijk ging naar een oorlogseconomie, dat moest worden teruggedraaid. Terug op het niveau van 1943 waren ze pas 11 jaar later."

Toch is die situatie niet te vergelijken met de situatie nu: "Die jaren rondom de oorlogen zijn steeds kort geweest. Er zijn wel jaren van krimp geweest, maar die werden dan gecompenseerd door economisch herstel daarna."

'Unieke periode' in economie

De situatie in het VK is volgens Luiten van Zanden uniek: "Als je 200 jaar lang zoiets niet hebt meegemaakt, dan is het toch wel bijzonder wat er aan de hand is. Er is nu 13 jaar lang maar beperkte economische groei geweest." Vanaf 2008 is er economische stilstand in Engeland.

"Sinds 2008 waren de Britten sterk geconcentreerd op het internationale bankwezen. Londen was de motor van de Britse economie. Dat bankwezen heeft een enorme klap gekregen en dat is het begin geworden van de periode van stagnatie", zegt Luiten van Zanden.

'Geen typisch Brits probleem'

De stagnatie van het VK hield volgens Van Zanden lang aan door de 'lage arbeidsproductiviteit'. Die productiviteit van arbeiders laten groeien is volgens de hoogleraar steeds moeilijker. Dat is overigens niet alleen een probleem in het VK: "Het land is een extreem voorbeeld van een proces dat zich ook in andere landen voordoet."

"Je kunt het niet isoleren tot een typisch Brits probleem." Ligt het dan niet simpelweg aan brexit? Dat is te eenvoudig, volgens Van Zanden: "De stagnatie is al eerder begonnen, maar brexit zal zeker niet geholpen hebben."

Geen duidelijke reden

De isolatie waar het Verenigd Koninkrijk nu inzit door de brexit vertoont volgens Paping gelijkenissen met de periode waarin er stagnatie was door de isolatie die Napoleon veroorzaakte.

Paping: "Nu zie je dat het niet zo goed gaat, terwijl er eigenlijk niet zo'n duidelijke reden voor is. Het ging 50 jaar lang eigenlijk best wel goed met Engeland en nu opeens niet meer."

Italië en Argentinië

Cijfers van de Wereldbank laten volgens Paping geen positief beeld zien: "In het VK zijn ze volgens de Wereldbank nu armer dan in 2008." Andere instituten presenteren overigens wel iets gunstigere cijfers, zegt Paping.

Italië en Argentinië doen het nog slechter dan het Verenigd Koninkrijk, weet Luiten van Zanden: "Dat zal een kleine troost zijn, maar die hebben nog meer economische krimp. Dus het kan altijd nog erger."

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

Bron: ANP

1/7In de jaren 90 was Pieter Jan een van de gezichten van Jules Unlimited

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man."

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: oei, waar gaat dit heen? In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, ik ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

Bron: EenVandaag

1/6Achter de schermen bij de laatste uitzending van Pieter Jan Hagens

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.