Het gaat niet goed met de economie in het Verenigd Koninkrijk. Overal staan gemeenten op omvallen. Ook de op een na grootste stad van Engeland, Birmingham, is nu failliet. "Het is beangstigend. Alles waar we trots op zijn, wordt ons afgenomen."

In september 2023 kondigde de gemeente Birmingham aan dat het geld op was. Vrouwen, die jarenlang minder betaald kregen dan hun mannelijke collega's, eisten gelijke lonen van de stad. Deze claim van 700 miljoen pond deed de gemeente uiteindelijk de das om.

Birmingham failliet

In werkelijkheid was dit enkel de druppel die de emmer liet overlopen, het gaat namelijk al ruim 10 jaar bergafwaarts met de economie in het Verenigd Koninkrijk. Sinds de Brexit investeren steeds minder bedrijven in Engeland, waardoor de belastinginkomsten zijn gekelderd.

Mede hierdoor krijgen gemeenten steeds minder geld van de nationale overheid. Soms is dit zelfs tot 40 procent minder budget, terwijl de kosten die ze moeten maken om de steden en wijken te onderhouden alleen maar stijgen.

Beangstigende bezuinigingen

Twee maanden geleden kondigde de gemeenteraad van Birmingham nog meer bezuinigingen aan. Ze willen het gat vullen door gebouwen die eigendom van de stad zijn te verkopen. "Het is echt beangstigend", vertelt basisschool docente en lobbyiste uit Birmingham Kate Taylor. "Het voelt alsof alles waar we trots op zijn, van ons wordt afgenomen."

Maar daar blijft het niet bij, licht Kate toe: "In totaal moeten 20 van onze 36 bibliotheken sluiten, sociale voorzieningen gaan dicht. Dagcentra voor mensen met een beperking zullen niet langer kunnen bestaan." Veel mensen in Birmingham hebben het al moeilijk, ze wonen in achterstandswijken en kunnen maar net rond komen. "De impact op deze kwetsbare groepen zal enorm zijn", verwacht Kate.

'Waar moeten ze dan heen?'

Één van de gedupeerden van de bezuiniging is Maureen (82), zij zorgt dag en nacht voor haar meervoudig gehandicapte dochter Alison. "Het is net alsof je voor een klein kind zorgt", vertelt ze terwijl ze de veters van de schoenen van haar dochter strikt. Samen wachten ze op de bus die Allison elke dag naar een dagcentrum brengt en ophaalt.

Precies dat dagcentrum dreigt nu de deuren te sluiten. "Ik ben boos, zo ontzettend boos", roept Maureen. "Het is als een tweede huis voor Allison, waar ze haar vrienden kan zien en activiteiten voor hen worden georganiseerd. Als ze hier niet meer heen kunnen, waar moeten ze dan heen?"

Radeloos

Maureen weet zich geen raad, als het dagcentrum echt gaat sluiten. "Het is niet alleen voor Alison van belang, maar ook voor de verzorgers", zegt ze.

"Deze paar uur per dag heb ik ook hard nodig. Ik kan even bijkomen, een kopje koffie drinken of een uurtje gaan liggen."

'Voel me in de steek gelaten'

Op 4 juli vinden in Engeland de verkiezingen plaats. Maureen gaat stemmen, maar vertrouwen in die verkiezingen of in een nieuwe regering heeft ze niet. "Het gaat toch niets veranderen, ik voel me echt in de steek gelaten", legt ze uit. "Ik schrijf nog liever een brief aan de koning, ik heb gehoord dat hij een meelevend persoon is."

Volgens haar is de huidige staat van Engeland aan de Brexit te verwijten. "Toen we nog bij Europa zaten, konden we elkaar helpen en steunen. Nu staan we er als klein eilandje helemaal alleen voor." Ooit was Great Britain, "Great", maar dat ervaart Maureen allang niet meer zo. "Als mijn omstandigheden het zouden toelaten dat ik kon emigreren, dan zou ik gaan."

Een sprankje hoop

Maar lobbyiste Kate houdt moed, ook al is ze wat aarzelend. "Ik heb jaren naar deze verkiezingen uitgekeken", zegt zij. "Ik ben blij als deze conservatieve regering er eindelijk mee stopt. Ze waren de meest onbeschofte regering die we in decennia hebben gezien."

Tegelijkertijd twijfelt Kate of de sociaal-democratische partij Labour, die volgens de peilingen de verkiezingen lijkt te winnen, het beter gaat doen. "Labour heeft geen extra geld voor lokale overheden beloofd", legt ze uit. Dat betekent dat haar lobby-activiteiten niet stoppen. Volgens Kate kun je simpelweg geen sociale diensten leveren met zo'n beperkt budget. "De overheid moet dat erkennen en lokale overheden meer geld geven."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."