Het gaat niet goed met de economie in het Verenigd Koninkrijk. Overal staan gemeenten op omvallen. Ook de op een na grootste stad van Engeland, Birmingham, is nu failliet. "Het is beangstigend. Alles waar we trots op zijn, wordt ons afgenomen."

In september 2023 kondigde de gemeente Birmingham aan dat het geld op was. Vrouwen, die jarenlang minder betaald kregen dan hun mannelijke collega's, eisten gelijke lonen van de stad. Deze claim van 700 miljoen pond deed de gemeente uiteindelijk de das om.

Birmingham failliet

In werkelijkheid was dit enkel de druppel die de emmer liet overlopen, het gaat namelijk al ruim 10 jaar bergafwaarts met de economie in het Verenigd Koninkrijk. Sinds de Brexit investeren steeds minder bedrijven in Engeland, waardoor de belastinginkomsten zijn gekelderd.

Mede hierdoor krijgen gemeenten steeds minder geld van de nationale overheid. Soms is dit zelfs tot 40 procent minder budget, terwijl de kosten die ze moeten maken om de steden en wijken te onderhouden alleen maar stijgen.

Beangstigende bezuinigingen

Twee maanden geleden kondigde de gemeenteraad van Birmingham nog meer bezuinigingen aan. Ze willen het gat vullen door gebouwen die eigendom van de stad zijn te verkopen. "Het is echt beangstigend", vertelt basisschool docente en lobbyiste uit Birmingham Kate Taylor. "Het voelt alsof alles waar we trots op zijn, van ons wordt afgenomen."

Maar daar blijft het niet bij, licht Kate toe: "In totaal moeten 20 van onze 36 bibliotheken sluiten, sociale voorzieningen gaan dicht. Dagcentra voor mensen met een beperking zullen niet langer kunnen bestaan." Veel mensen in Birmingham hebben het al moeilijk, ze wonen in achterstandswijken en kunnen maar net rond komen. "De impact op deze kwetsbare groepen zal enorm zijn", verwacht Kate.

'Waar moeten ze dan heen?'

Één van de gedupeerden van de bezuiniging is Maureen (82), zij zorgt dag en nacht voor haar meervoudig gehandicapte dochter Alison. "Het is net alsof je voor een klein kind zorgt", vertelt ze terwijl ze de veters van de schoenen van haar dochter strikt. Samen wachten ze op de bus die Allison elke dag naar een dagcentrum brengt en ophaalt.

Precies dat dagcentrum dreigt nu de deuren te sluiten. "Ik ben boos, zo ontzettend boos", roept Maureen. "Het is als een tweede huis voor Allison, waar ze haar vrienden kan zien en activiteiten voor hen worden georganiseerd. Als ze hier niet meer heen kunnen, waar moeten ze dan heen?"

Radeloos

Maureen weet zich geen raad, als het dagcentrum echt gaat sluiten. "Het is niet alleen voor Alison van belang, maar ook voor de verzorgers", zegt ze.

"Deze paar uur per dag heb ik ook hard nodig. Ik kan even bijkomen, een kopje koffie drinken of een uurtje gaan liggen."

'Voel me in de steek gelaten'

Op 4 juli vinden in Engeland de verkiezingen plaats. Maureen gaat stemmen, maar vertrouwen in die verkiezingen of in een nieuwe regering heeft ze niet. "Het gaat toch niets veranderen, ik voel me echt in de steek gelaten", legt ze uit. "Ik schrijf nog liever een brief aan de koning, ik heb gehoord dat hij een meelevend persoon is."

Volgens haar is de huidige staat van Engeland aan de Brexit te verwijten. "Toen we nog bij Europa zaten, konden we elkaar helpen en steunen. Nu staan we er als klein eilandje helemaal alleen voor." Ooit was Great Britain, "Great", maar dat ervaart Maureen allang niet meer zo. "Als mijn omstandigheden het zouden toelaten dat ik kon emigreren, dan zou ik gaan."

Een sprankje hoop

Maar lobbyiste Kate houdt moed, ook al is ze wat aarzelend. "Ik heb jaren naar deze verkiezingen uitgekeken", zegt zij. "Ik ben blij als deze conservatieve regering er eindelijk mee stopt. Ze waren de meest onbeschofte regering die we in decennia hebben gezien."

Tegelijkertijd twijfelt Kate of de sociaal-democratische partij Labour, die volgens de peilingen de verkiezingen lijkt te winnen, het beter gaat doen. "Labour heeft geen extra geld voor lokale overheden beloofd", legt ze uit. Dat betekent dat haar lobby-activiteiten niet stoppen. Volgens Kate kun je simpelweg geen sociale diensten leveren met zo'n beperkt budget. "De overheid moet dat erkennen en lokale overheden meer geld geven."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.