De stijgende zeespiegel zet laaggelegen landen onder druk. Maar waar wij in Nederland de dijken ophogen, vinden mensen in Kiribati overstromingen volkomen normaal. De bevolking doet daar niets.

"Het is absurd als de zee binnenkomt, het water loopt eng ver het land binnen", zegt Sanne Zurné. Sanne is fotograaf en wilde de inwoners van de bijzondere eilandengroep Kiribati vastleggen. De 33 eilanden tussen Hawaii en Australië dreigen door de zee verzwolgen te worden. Oorzaak: de opwarming van de aarde.

Geen paniek bij de eilanders

Na het zien van de documentaire Anote's Ark trok Sanne naar de Kiribati eilanden. In de film doet Anote Tong, inmiddels ex-president van Kiribati, een oproep aan de wereld: red Kiribati en haar inwoners van de zee.

Sanne vertrok in januari 2019 uit nieuwsgierigheid. Ze merkte dat de meeste mensen die op het eiland woonden totaal niet in paniek waren over de oprukkende zee. "Ze nemen het voor lief. Het is interessant, want als je het probleem niet ziet, waar blijft dan de oplossing?"

'Haha, we gaan verdrinken'

Die komt in ieder geval niet van de regering. De huidige president steekt zijn kop in het zand, vertelt Sanne. En dat heeft gevolgen. "De meeste mensen houden zich op de vlakte. Ze leggen vaak de link niet tussen klimaatopwarming en hun verdrinkende eiland. Ze leven met de zee."

"Twee keer per jaar is het springtij. Het water komt 4 à 5 dagen helemaal het land in. Dan kalft het eiland nog verder af. Ik zie dan allerlei filmpjes op Facebook met grappen als 'Haha, we gaan verdrinken'. Ik vond het bizar. Maar voor hen is dat normaal."

'Het zinken van het eiland is taboe'

Omdat de president geen paniek wil zaaien, kon Sanne op het grootste eiland Tarawa eigenlijk niet werken. Journalisten zijn niet meer welkom. "De eerste keer dat ik er was kon ik mijn werk niet afmaken omdat ik werd opgepakt. Het zinken van het eiland is een taboe." De tweede keer bezocht ze Kiribati op een toeristenvisum. Zo kon ze toch foto's maken van de bevolking.

Bron: Sanne Zurné

1/3

Op de eilanden staat elk huisje op palen van een meter hoog tegen het oprukkende zeewater. "Mensen leven gewoon op de grond. Ze koken op de grond. Als het water binnenkomt, komt het water tot aan de huizen. Het probleem is als de zee binnenkomt, de grond verzilt en land slijt weg door wind en water. Je ziet dode palmbomen. Het fundament van het eiland gaat weg. De stormen nemen ook toe waardoor hele stukken land wegspoelen."

Ongezond

Ook wordt door het zoute water het drinkwater brak. En dat zorgt voor ongezonde leefomstandigheden. Eilanders mengen vaak suiker bij het drinkwater om het drinkbaar te maken en krijgen daardoor te veel suiker binnen. Ze zijn te arm voor flessenwater en kunnen alleen regenwater opvangen.

Het Kiribati-menu is volgens Sanne sowieso ongezond. Mensen zien er over het algemeen oud uit. "Er groeit daar geen groente en fruit. Er is weinig land om op te verbouwen. En de grond is voor veel groente en fruit niet geschikt, maar er groeien wel papaya's, breadfruit en bananen. Maar dit wordt steeds minder, omdat de grond verzilt. En voedsel invoeren is duur."

Sanne publiceert in oktober haar boek met foto's van de bewoners van Kiribati.

Steeds meer gemeenten bouwen ze: speciale containerwoningen voor huurders die overal overlast veroorzaken. Maar buurtbewoners komen hier volop tegen in protest. "We weten niet wat deze mensen op hun kerfstok hebben."

Het is een wat afgelegen plek, aan de rand van Hilversum Zuid. Gelegen aan de rand van een industrieterrein staan de zes containerwoningen van Keerpunt Zuid: speciale woningen voor daklozen met een drank- of drugsverslaving. Het gaat om mensen die op straat kwamen te staan, omdat ze in hun huurwoning voortdurend overlast veroorzaakten in de buurt.

'Het is een fijne plek'

Dit geldt ook voor Hennie. Jarenlang ging ze van kliniek naar kliniek en belandde ze uiteindelijk weer op straat. 9 jaar geleden kwam ze hier wonen.

Hennie: "Het is een fijne plek. Er komen ook geen mensen meer langs. Die heb ik er allemaal uitgeflikkerd. Als je niemand binnen laat, is het een hele fijne plek."

Bewoners mogen drinken en gebruiken

Een poging om van de drank en drugs af te komen, doet Hennie niet meer, vertelt ze terwijl ze een slokje bier neemt. "Ik lig een beetje op de bank. Ik drink en gebruik ook af en toe. Maar soms ook een paar dagen niet. Ik doe wat ik wil."

En dat is precies de kern van wat dit project volgens initiatiefnemer Harrie Koeleman - manager van Kwintes - tot een succes maakt. "De bewoners mogen hier gewoon de hele dag drinken en gebruiken. Hiervoor gingen ze steeds de afkickkliniek in en uit. En hier mag je gewoon zijn wie je bent. Verslaving is een ernstige ziekte en we accepteren dat ze drinken en gebruiken. En dan zie je dat er een soort rust ontstaat bij deze bewoners."

Regel: geen overlast veroorzaken

De bewoners moeten zich wel aan een paar basisregels houden. Ze moeten accepteren dat ze onder bewindvoering worden geplaatst, en ze moeten een paar uur begeleiding per week accepteren.

En tot slot het belangrijkste: ze mogen geen overlast in de buurt veroorzaken. En daar is Koeleman heel streng op: "Deze afspraken zijn heel duidelijk, en die worden er ook echt in geramd. Je krijgt deze kans, maar dan moet je je wel aan de voorwaarden houden. En dat blijkt goed te werken. De bewoners zien dit ook echt als een laatste kans, want ze zijn overal uitgegooid. Dus ze weten waar ze het voor doen."

Onrust en protest

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat steeds meer gemeenten heil zien in deze onorthodoxe aanpak. In tientallen gemeenten zijn ze bezig met plannen om dit soort speciale container-woningen voor overlastgevers uit de grond te stampen.

Maar alleen de aankondiging van deze speciale woningen, leidt in bijna iedere gemeente al tot onrust en protest onder buurtbewoners.

'Hoe gevaarlijk zijn deze mensen?'

Zo ook in Amersfoort. Het gemeentebestuur heeft besloten dat in de wijk Vathorst ook containers moeten komen voor overlastgevende huurders. Iets waar de buurt volgens Jacco de Feijter, voorzitter van de bewonersvereniging Belang van Vathorst, bepaald niet blij mee is.

De Feijter: "Het zijn mensen die veel drinken en gebruiken. Die soms verzamelwoede hebben. Het is niet zo dat wij als buurt vinden dat deze mensen geen woning moeten krijgen, maar er wonen hier veel gezinnen met jonge kinderen. En om wat voor mensen gaat het eigenlijk? Zitten er ook bewoners tussen die gevaarlijk kunnen zijn? We krijgen amper informatie van de gemeente hierover. En daardoor ontstaat onrust."

Geen duidelijke communicatie

Wat de Feijter ook stoort is dat gemeente vanaf het begin in zijn ogen niet eerlijk hierover heeft gecommuniceerd. "We kregen in eerste instantie een brief van de gemeente. Daarin stond dat het om mensen gaat die rust nodig hebben en ruimte. Dan denk je in eerste instantie: dat klinkt goed en dat is een nobel streven."

Hij gaat verder: "Maar dan blijkt het om huurders te gaan die in hun eigen buurt vanwege overlast niet meer te handhaven waren. Dan wordt het wel een totaal ander plaatje."

'Laat je niet afschrikken'

Koeleman - die veel gemeenten adviseert op dit terrein - erkent dat het heel belangrijk is dat gemeenten open en eerlijk communiceren met burgers. En dat het ook 'moed en lef'-bestuurders vergt.

Koeleman: "Je moet er als gemeentebestuur echt voor gaan staan. En alles goed uitleggen. En je krijgt in het begin alles en iedereen over je heen. Maar daar moet je je niet door laten afschrikken, want dan kom je nergens."

Minder overlast

In Hilversum merkte hij dat er ook veel onrust was toen de plannen werden aangekondigd, maar dat dit protest snel verdween.

Koeleman: "Zes van de negen mensen die hier nu wonen op dit terrein, waren goed voor 150 meldingen van overlast bij de politie per jaar. Nu zijn er amper meldingen. Nu is er weinig overlast en dat scheelt een hoop ellende hier in Hilversum. En dat beeld zie ik ook in andere gemeenten."

'Heb eindelijk rust gevonden'

Hij begrijpt de bezorgde buurtbewoners ook, vertelt hij. "Ik snap heel goed dat het spannend is, mensen in je buurt hebben die verslaafd zijn. Die wil je niet in je achtertuin. Maar mijn ervaring is ook dat het weinig problemen in de buurt geeft. Sterker, dat het rustiger wordt in de buurt."

Hennie woont inmiddels al 9 jaar in haar containerwoning en denkt er voorlopig nog niet aan om weg te gaan. Hennie: "Ik heb het fijn hier, samen met mijn hondje. Ik ga hier niet meer weg. Ik heb eindelijk rust gevonden."

Na een urenlang spoedoverleg tussen de coalitiepartijen en premier Dick Schoof gisterenavond, gingen de overleggen vandaag verder. En daarbij worden de ergernissen tussen de partijen steeds groter, ziet ook politiek commentator Joost Vullings.