Een nieuwe woonwijk bouwen in een polder beneden de zeespiegel of langs een rivier. Is dat verstandig, nu we vaker extreme regenbuien krijgen? "Je zult minder kunnen bouwen dan je voorheen dacht, en op andere plekken moeten zoeken."

Alphen aan de Rijn is net als een aantal andere gemeenten van plan om duizenden woningen te bouwen in de polders aan de rand van de stad. Dijkgraaf Rogier van der Sande van waterschap Rijnland is er niet gerust op. Bouwen op natte, slappe grond is volgens hem vragen om problemen.

Zakkende voorzieningen

"Dan zakken de nutsvoorzieningen zoals het riool en de water- en elektriciteitsleidingen, en de wegen", legt hij uit. "Nog los van het feit dat je het regenwater niet kwijt kunt, als er een flinke stortbui komt. Dan loopt het alsnog de kelder in."

"In de polder moet je natuur organiseren en recreatie", vindt hij. "Alles behalve woningen bouwen. Want als je daar woningen bouwt, hebben de mensen er in de toekomst last van."

Acute wateroverlast

Het voorbeeld in Alphen aan de Rijn laat zien dat overheden steeds meer rekening moeten houden met de gevolgen van klimaatverandering in ons land, en dat ze weten dat ze niet overal kunnen bouwen waar ze willen.

Nederland vecht al eeuwen tegen het zeewater dat tegen de kust beukt en het rivierwater dat aan de achterkant van ons land binnenstroomt. En daar komt nu door het veranderend klimaat een uitdaging bij: water dat van boven komt. Heftige regenbuien boven ons land kunnen voor acute wateroverlast zorgen.

Verstandiger bouwen

"Vroeger bouwden mensen verstandiger, met een stopcontact op 1 meter hoogte, bijvoorbeeld. Maar dat idee is weg," zegt Rienk Kuiper, hoofdonderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving. Hij onderzoekt hoe we in ons land de beschikbare ruimte benutten.

"Je kunt sommige dingen niet echt aan de mensen overlaten", denkt hij. "Daar heb je een overheid voor om dat soort dingen te regelen. Waterveiligheid kan over leven en dood gaan."

'Steeds diepere badkuip'

Om de waterveiligheid te vergroten kan je hogere dijken bouwen. "Maar dan komen mensen in een steeds diepere badkuip te wonen", vertelt Kuiper. "Je kunt ook het water in de breedte de ruimte geven."

In Nijmegen en in andere plekken in ons land is dat ook gebeurd, in het kader van het programma 'Ruimte voor de Rivier'. "Dat is eigenlijk heel slim geweest", legt Kuiper uit, "want ons land verstedelijkt natuurlijk ook in rap tempo."

Vooruitkijken

"Je kunt wachten tot alles is volgebouwd, en je dan bij mensen aan moet kloppen om te zeggen: sorry, jullie moeten hier weg", zegt de onderzoeker. "Maar je kunt ook van tevoren bedenken waar ruimte voor water nodig is. Zodat je dat soort pijnlijke situaties kunt voorkomen."

Dat is wat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gedaan heeft. In april 2024 presenteerde het een zogenaamde sturingskaart van ons land. Aan de hand van kleurcodes kunnen lokale overheden zien wat de plekken zijn waar eigenlijk niet gebouwd kan worden.

Verschillend beleid

Plekken waar het water hoog kan komen te staan, zoals in de uiterwaarden van rivieren en op en om het IJsselmeer, kleuren op de kaart rood. De kaart is bedoeld om provincies en gemeenten mee te adviseren, maar die hoeven zich er uiteindelijk niet aan te houden.

Dat is jammer, vindt Kuiper. Het gaat namelijk nog niet overal goed. "In Nijmegen heeft de gemeente dus gezegd: we gaan hier meer ruimte voor water creëren. Maar even verderop, in Arnhem, wordt op dit moment gebouwd aan een nieuwe woonwijk in de uiterwaarden."

Prop in de rivier

"Het water, zoals dat nu maximaal berekend is, kan er nog net door", vervolgt hij. "Maar dan houdt het ook op. Als er in de toekomst nog een keer veel water aankomt, heeft Arnhem een prop in de rivier gebouwd. Dat is niet zo handig."

De landelijke overheid moet hier daarom over kunnen beslissen, denkt Kuiper. "Als het water onverhoopt in de toekomst nog veel grotere pieken gaat vertonen, moet je of die wijk afbreken, of het water omleiden via de Waal en de IJssel. Maar dan zijn andere steden dan Arnhem de pineut."

Stom bouwen

Rogier van der Sande is behalve dijkgraaf van waterschap Rijnland ook voorzitter van de Unie van Waterschappen in ons land. Nederland telt in totaal 21 waterschappen, die verantwoordelijk zijn voor het waterbeheer en de waterkwaliteit in ons land. Ook hij vindt ook dat er meer dwingende regels moeten komen om woningbouw op omstreden plekken te voorkomen.

"Het beleid is, oneerbiedig gezegd, toch een beetje vrijblijvend. Dus je moet ook regels hebben die voor heel Nederland gelijk zijn", zegt hij. "Regels die gewoon duidelijk zijn. Niet meer stom bouwen. Gemeenten kunnen nog steeds een verstandig advies van de waterschappen naast zich neerleggen. Dat vind ik niet verstandig."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."