Deze kinderen in de gesloten inrichting Harreveld bouwen aan een nieuwe toekomst

Het is meteen duidelijk: Harreveld is een gesloten jeugdinstelling. De hoge hekken, dikke muren en de vele beveiligingscamera's moeten zorgen voor de veiligheid van de jongeren. Het lijkt op een gevangenis, maar dat is het niet. EénVandaag mocht bij hoge uitzondering achter de muren van Harreveld komen en volgde twee dagen uit het leven van kinderen die nergens anders meer welkom zijn. “Ik hoop op een mooi leven, zonder geweld.”

"Als ik boos ben, dan ben ik ook heel boos. Dan kan ik me niet beheersen, wordt het zwart voor mijn ogen en heel gevaarlijk." Damian, 15 jaar, is opgegroeid met geweld. Op jonge leeftijd is hij uit huis geplaatst. Een belangrijke steun voor Damian was zijn moeder. Twee jaar geleden is zijn moeder gestorven en dat doet hem nog steeds veel verdriet. “Ik mis mijn moeder. Ik had mijn moeder graag willen laten weten wat voor goed leven ik nu heb. Een mooi leven, zonder geweld.” Een belangrijke steun zijn zijn pleegouders. En ondanks alle problemen heeft hij altijd contact gehouden met zijn biologische moeder

Ook Jan woont in Harreveld en heeft een heftige tijd achter de rug. Hij heeft moeite om zich te beheersen. "Ik was heel verdrietig en boos en uiteindelijk geprobeerd zelfmoord te plegen." Op Harreveld is hij tot rust gekomen en leert hij hoe om te gaan met zijn woede. "Heel af en toe word ik nog wel eens boos. Als ik boos word, dan ben ik niet mezelf en val mensen aan."

Aantal jongeren met ernstige gedragsproblemen stijgt

Ruim 1700 kinderen in Nederland hebben ernstige gedragsproblemen en moeten gedwongen opgenomen worden. Het gaat om kinderen met ernstige gedragsproblemen die vaak al een heel leven van instellingen, psychiatrie en huiselijk geweld achter de rug hebben. De rechter heeft bepaald dat ze op een gesloten afdeling behandeld moeten worden. Uit recente cijfers van Jeugdzorg Nederland blijkt dat het aantal jongeren met ernstige gedragsprobemen stijgt. Harreveld is het eindstation en laatste toevluchtsoord voor deze groep jongeren. Peter Houweling, directeur van Harreveld, ziet dat anders. "Ik gebruik liever de term dat jongeren al in veel instellingen hebben doorgebracht, faalervaring hebben, geen vertrouwen in zichzelf en hulpverleners meer hebben. Dat betekent dat wij keihard moeten werken om de jongeren weer de motivatie te geven om de behandeling voort te zetten." De vraag blijft hoe je dat doet bij een moeilijk behandelbare groep? "We proberen de jongeren het gevoel te geven dat ze er mogen zijn. Je mag leren en fouten maken."

Dat de situatie van de jongeren heftig is blijkt wel uit het verhaal van Joyce. De achttienjarige woont nu één jaar en drie maanden in Harreveld. Ze was suïcidaal en eerdere behandelingen sloegen niet aan. De rechter heeft haar verblijf nu drie keer verlengd. Zelf heeft ze vrijwillig bijgetekend om tot de zomer in Harreveld te blijven. Naast een eetstoornis begon ze zichzelf ook te snijden (Automutilatie). "Ik sneed mezelf om rust in mijn hoofd te creëren. Als ik me eenmaal had gesneden dan waren mijn gedachten over mijn lage zelfbeeld weg. Ik vond dat ik dat verdiende. Je gaat je geestelijke pjn omzetten naar lichamelijke pijn. Maar misschien is het ook wel een vorm van verslaving." Maar ze is blij dat ze in Harreveld is. “Ik heb hier geaccepteerd dat ik wel echt hulp van anderen nodig heb. Vanaf dat moment ging het een heel stuk beter.”

Jan staat binnenkort voor de rechter, want die moet bepalen of Jan in Harreveld moet blijven of niet. Zelf denkt hij dat het verlengen wordt. "Maar dat vind ik helemaal niet erg. Ik heb het naar mijn zin hier. Ik leer hier zelfstandig worden. In de open groep dachten mensen dat ik al veel kon, maar dat was niet zo."

Kinderen gevaar voor zichzelf

Houweling geeft aan om wat voor kinderen het gaat. “Het gaat om jongeren die behoorlijk veel in hun leven hebben meegemaakt. En je wordt hier alleen geplaatst als je een gevaar bent voor jezelf of de maatschappij.” Heel lang gold Harreveld als een beruchte plek. Het ziekteverzuim onder het personeel was er opgelopen tot bijna 25 % en er was sprake van geweld. Voor therapie of behandeling was nauwelijks tijd. 'Je moet je realiseren dat deze instelling vroeger een Justitiële inrichting was en dat heeft een hele andere cultuur dan een gesloten jeugdinstelling. Het gaat niet om het opbergen van jongeren, maar om het behandelen. De belangrijkste cultuuromslag die we hebben gemaakt van beheersing naar behandelen, is dat we veel meer in contact zijn gekomen met de jongeren. Ook de medewerkers zijn veel meer met elkaar in contact gekomen. En dan los je met elkaar de complexe situaties beter op. En dit gaat niet om geld, maar hoe je met elkaar een sfeer en een cultuur creëert waarin je optimaal kunt leren", aldus directeur Houweling.

De puzzelstukjes vormen het verhaal en je begint het steeds beter te snappen

Op elke afdeling wonen acht jongeren. Ze vormen met elkaar een soort leefgemeenschap: ze recreëren samen, gaan naar school en krijgen therapie. Iedereen op zijn of haar eigen niveau. Damian, Jan en Joyce maken progressie in hun behandeling en het gaat stukken beter. Begeleider Mark ziet het als een puzzel. "Elk stukje vertelt een klein deel van het verhaal. Uiteindelijk kom je steeds meer te weten over de jongeren en begin je het verhaal te snappen. De jongeren laten heftig probleemgedrag zien, maar door naast het kind te staan probeer ik door zijn of haar ogen te kijken en de puzzel te begrijpen."

Joyce is bezig met haar rijlessen, Damian gaat naar school buiten Harreveld en doet zijn best om geen woedeaanval te krijgen en Jan volgt een landbouwopleiding en werkt veel met dieren. "Als ik met de dieren werk word ik niet boos."