Dat we nu massaal de thermostaat lager zetten, betekent niet dat dat zo blijft: 'Op wilskracht houden we het niet lang vol'

Vanwege de hoge kosten zetten we massaal de thermostaat lager. Maar houden we dat vol als de gasprijzen straks minder hoog zijn? Bijvoorbeeld omdat het nodig is voor het klimaat? Gedragswetenschapper Reint Jan Renes hoopt het, maar heeft zo zijn twijfels.

Particuliere klanten van Eneco gebruiken sinds september 20 tot 25 procent minder gas dan de afgelopen jaren. Dat bevestigt een woordvoerder na een artikel van de Volkskrant. Veel huishoudens zetten de thermostaat 1 tot 2 graden lager.

Financiële prikkel

De reden daarachter ligt voor de hand: we proberen allemaal gas te besparen vanwege de hoge energieprijzen. Een belangrijke prikkel, zegt gedragswetenschapper Renes. "Mensen kunnen iets in het algemeen vervelend vinden of zich zorgen maken, maar zolang het niet persoonlijk voelt, is de kans dat ze in actie komen erg klein." Op dit moment is er dus een financiële prikkel.

Maar een prikkel om te bezuinigen op gas vanwege klimaatverandering, blijft al wat jaren uit. "Uit onderzoek blijkt dat als iets te algemeen blijft en we er veel gedoe voor moeten accepteren, we niets doen", legt hij uit. "Maar een crisisgevoel en communicatie vanuit de overheid met een campagne en concrete tips, helpt om mensen in actie te laten komen."

'Op wilskracht lukt niet'

"Op de korte termijn doe je graag iets omdat je de zorgen voelt. Dat doe je dus op wilskracht en de acceptatie van 'dit doet even zeer'", vervolgt Renes. "Maar wanneer het lang gaat duren, val je terug zonder goede organisatie. Op wilskracht houden we dit dus niet heel lang vol."

Want uiteindelijk zoeken we toch weer comfort, zegt hij. "Nu is het nog niet zo heel koud, maar wat gaat er gebeuren als het straks echt koud wordt en de prijsprikkel verdwijnt vanwege het prijsplafond? Dan voel je de druk misschien minder."

Veel over praten

Naast het gevoel van een dreiging en duidelijke communicatie, helpt het volgens Renes ook als er veel over wordt gepraat. "Door de media en de mensen om je heen, begin je erover. Het wordt een onderwerp in je dagelijks leven", zegt hij. "Het gesprek gaat er in een keer over."

En dat is hoog nodig om een verandering in gedrag voor elkaar te krijgen, voegt hij toe. "Het is erg belangrijk dat het gesprek gaande blijft. Nu is er duidelijk die financiële prikkel, maar we hebben meer nodig dan alleen geld om duurzaam door te blijven gaan."

Fundamentele veranderingen

Maar wat is er dan precies nodig? "We moeten met zijn allen gaan nadenken en praten over waarom het sowieso goed is om dit te doen", zegt Renes. "Het is goed om het erover te hebben dat het ook voor het klimaat is. En dat je dus nu fundamentele veranderingen doorvoert in je huis zodat we in 2030 energiezuinig kunnen leven."

Daarbij gaat het dan bijvoorbeeld om het isoleren van je huis en het gebruiken van dikke dekens als het een keer wat kouder is. "Dat zijn alle preventieve maatregelen die we nu ook nemen", legt de gedragswetenschapper uit.

Hét moment

Het is nu dan ook hét moment om volgens Renes die veranderingen door te voeren. "We kijken eigenlijk al jaren naar de gedragsverandering die nodig is voor het klimaat. Niet alleen bij wonen, maar ook bij reizen, eten en consumeren. Omdat we in het thema wonen nu een grote omslag maken, is het tijd om het fundamenteler aan te pakken."

Maar dat kan nog best lastig zijn, weet ook de gedragswetenschapper. "Corona was een mooi voorbeeld. Er was druk en communicatie vanuit de overheid, dus we deden alles wat moest in grote lijnen. Maar als die zorgen wegvallen, pakken we wel opeens de auto en komen we dichtbij elkaar. Dat is een goede waarschuwing voor nu: dat we deze cijfers zien, betekent niet dat het zo blijft."