radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Daklozenorganisaties maken zich zorgen om stopzetten opvang 'derdelanders': 'Nieuwe groep die we wellicht straks in tentjes gaan zien'

Daklozenorganisaties maken zich zorgen om stopzetten opvang 'derdelanders': 'Nieuwe groep die we wellicht straks in tentjes gaan zien'
Directeur Esmé Wiegman van Valente, de branchevereniging van daklozenorganisaties
Bron: EenVandaag

Er belanden mogelijk duizenden mensen extra op straat als de opvang van 'derdelanders' binnenkort stopt, waarschuwt Valente, de branchevereniging voor organisaties die hulp en begeleiding bieden aan daklozen. "We verwachten een chaotische situatie."

Het kabinet heeft besloten dat de opvang van zogenoemde 'derdelanders' definitief stopt per 4 september. Dat zijn mensen die vanwege de oorlog uit Oekraïne zijn gevlucht, maar oorspronkelijk uit een ander land komen en dus geen Oekraïens paspoort hebben.

'Ineens veel mensen tegelijkertijd'

"Wanneer begin september de bescherming voor 'derdelanders' vervalt, komen er ineens heel veel mensen tegelijk op straat te staan", zegt directeur Esmé Wiegman van Valente. "Het gaat om ongeveer 2.500 mensen die dan opeens geen recht meer hebben op hulp. We maken ons zorgen en verwachten een chaotische situatie", zegt ze bezorgd.

Het mogelijk dakloos worden van een groep 'derdelanders' gebeurt namelijk in een tijd waarin het aantal daklozen in Nederland al aan het toenemen is. Cijfers van het CBS laten de afgelopen jaren weliswaar een stabiele lijn zien - al geeft het statistiekbureau toe dat de cijfers niet compleet zijn - maar hulporganisaties zien in de praktijk dat er toch echt meer mensen op straat rondzwerven.

Bekijk ook

Buitenslapers in portieken

Dat is onder meer goed te merken in Rotterdam. Daar is het aantal daklozen dat in de zomermaanden op straat slaapt in vier jaar tijd met maar liefst 60 procent gestegen, blijkt uit cijfers van Stichting Ontmoeting. De organisatie heeft meerdere hulplocaties in de stad waar daklozen worden ondersteund om hun leven weer op orde te krijgen.

De toename is bovendien niet alleen terug te zien in de cijfers, maar ook gewoon op straat. Mensen die slapen op bankjes, in parken, plantsoenen en soms zelfs in portieken van woningen: dakloosheid in de havenstad is de laatste jaren in rap tempo zichtbaarder geworden.

Rondje door Rotterdam

Ineke Bergsma is veldwerker bij Stichting Ontmoeting. In de vroege ochtend rijdt ze samen met haar collega Evert Bos in een busje door het centrum van Rotterdam. Met een kan koffie in de hand zoeken ze contact met daklozen die op straat slapen, om te kijken of ze hen kunnen helpen.

Op een bankje bij het Centraal Station ligt iemand te slapen, vermoedelijk uit Midden- of Oost-Europa. "Goedemorgen. Dzień dobry", zegt Ineke voorzichtig in het Pools. "Mag ik je een hand geven?" Maar daar zit de man niet op te wachten. "Raak me niet aan", zegt hij licht geschrokken.

Veldwerkers Ineke Bergsma en Evert Bos praten met een dakloze Poolse man in Rotterdam
Bron: EenVandaag
Veldwerkers Ineke en Evert praten met een Poolse man die op een bankje bij Rotterdam Centraal slaapt

Arbeidsmigranten op straat

Uiteindelijk lukt het de veldwerkers om toch een gesprekje met hem aan te knopen. De Poolse man blijkt sinds vier weken op straat te leven. Hij heeft altijd gewoon gewerkt, maar toen hij zijn baan verloor, verloor hij ook meteen zijn huis. En daarin is deze man niet uniek, vertelt Ineke.

De grootste groep buitenslapers in Rotterdam, zo'n tweederde van het totaal, bestaat namelijk uit arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Dat komt omdat bij deze groep hun verblijfplaats vaak gekoppeld is aan hun baan. En als iemand dan zijn of haar baan verliest, belandt diegene al snel op straat.

'Het zijn schandalige praktijken'

Ook de Rotterdamse zorgwethouder Ronald Buijt maakt zich ook zorgen om de buitenslapers. Aan de ene kant wil hij de stad niet te aantrekkelijk maken voor daklozen. "Je ziet nu een toename van het aantal daklozen omdat de onderklasse van Boekarest hier beter af is dan in Roemenië omdat wij goede voorzieningen hebben", stelt hij.

"En dan heb je van die malafide uitzendbureaus die mensen als een soort slaven behandelen en met tien man in een kamer laten slapen en daar ook nog eens 600 euro per maand voor vragen", vervolgt Buijt. Schandalige praktijken, vindt de wethouder. "Daar zitten we als Rotterdam echt bovenop, maar daar hebben we ook de landelijke overheid bij nodig."

Bekijk ook

'Geschiedenis herhaalt zich'

Tegelijkertijd ziet Ineke in de praktijk dat arbeidsmigranten vaak ook kwetsbaar zijn, vanwege de constructie waarin wonen aan werk gekoppeld is. "We zien dat zij makkelijk dakloos worden en moeilijk hulp kunnen krijgen in Nederland. Dus dat is best wel een combinatie die voor de overrepresentatie kan zorgen", legt ze uit.

Aan het werk op straat vertellen Ineke en haar collega Evert dat ze zich echt grote zorgen maken om de daklozen. "Het trieste vind ik dat de geschiedenis zich herhaalt", zegt Evert. "We vinden af en toe weer spuiten op straat. Dat is iets wat we 15 à 20 jaar niet meer hebben gezien. En dat (drugsgebruik, red.) verergert absoluut de problemen."

Problemen van 'derdelanders'

En dit is niet alleen een Rotterdams probleem, benadrukt Valente-directeur Wiegman. "Ik denk dat dit een symptoom is van het feit dat wij in Nederland niet goed omgaan met mensen die van buiten komen om hier werk te verrichten", zegt ze. "En dat we op deze manier dus mensen inzetten en zo rechteloos ook eigenlijk naar de straat laten verdwijnen."

"Ik heb het idee dat er in Nederland nog wel eens weggekeken wordt als het gaat om dakloosheid onder mensen die van buitenaf komen", vervolgt ze. En daar moet snel verandering in komen, wijst Wiegman op het aflopen van de opvangregeling voor 'derdelanders': "Anders is dit een nieuwe groep die we wellicht straks ook gaan tegenkomen in de tentjes. In groter geworden problemen, terwijl hun problemen al groot waren, want ze zijn niet voor niets naar Nederland gekomen."

Bekijk hier de reportage vanuit Rotterdam, waar het aantal daklozen in rap tempo toeneemt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden

Truckhandelaar Ad is bang dat zijn klanten de grens over gaan als contante betalingen boven de 3.000 euro verboden worden
Truchandelaar Ad van Ekeren
Bron: EenVandaag

Een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro is bijna een feit. Dinsdag debatteert de Eerste Kamer erover. Ondernemer Ad van Ekeren maakt zich zorgen over de gevolgen. "Klanten gaan de grens over."

Al meer dan 50 jaar is Ad van Ekeren (73) actief in de truckersbranche. Hij exporteert tweedehands vrachtauto's naar landen overal ter wereld. Dit werk is zijn lust en zijn leven, maar de laatste jaren ergert Ad zich steeds meer aan alle regels die er vanuit de politiek op hem afkomen.

Tweede Kamer heeft al ingestemd

Een nieuwe ergernis is het kabinetsplan om de grens van contante betalingen omlaag te doen. In dit plan wordt het ondernemers en consumenten verboden om cash-transacties boven een bedrag van 3.000 euro uit te voeren.

De Tweede Kamer heeft al met deze nieuwe limiet ingestemd. Morgen is het aan de Eerste Kamer om een oordeel te vellen over dit voorstel.

'We zijn gewoon ondernemers'

Ad heeft het gevoel dat de overheid en politiek hem nu in het 'verdachtenbankje' plaatsen. "Ik zit al 50 jaar in deze handel, mijn vader zelfs vanaf 1948. En in één keer word je weggezet alsof je in de criminele hoek zit."

"We zijn gewoon ondernemers, we dragen bij aan de economie en betalen keurig belasting, ik word er echt boos over. Bovendien is contant geld nog steeds een wettig betaalmiddel."

Bekijk ook

'Verbod hoog nodig'

Maar volgens hoogleraar financieel recht en integriteit Tom Loonen is het hoog nodig dat er een verbod op contante betalingen boven de 3.000 euro komt. Want uit onderzoek blijkt dat in Nederland jaarlijks een bedrag van rond de 16 miljard euro wordt witgewassen.

"Het is een noodzakelijke manier om criminelen vleugellam te maken. Je zorgt ervoor dat zij contante middelen niet meer in de bovenwereld kunnen uitgeven. Door de limiet op 3.000 euro te zetten kunnen ze geen luxegoederen meer kopen, zoals dure sieraden en auto's van contant geld", zegt Loonen.

Omzetverlies

Maar truchandelaar Ad vreest dat de limiet zorgt voor een fors omzetverlies: "Ik ga klanten kwijtraken. Er zijn mensen die alleen maar contant willen betalen. En als je dan tegen die mensen zegt dat je maar 3.000 euro cash mag aannemen, dan gaan ze ergens anders heen. Waar ze wel trucks van 15.000 euro met cash kunnen betalen. Je raakt toch een deel van je handel kwijt hierdoor."

In zijn branche is het volgens de ondernemer zeer gebruikelijk om zaken te doen met contant geld. Vooral omdat hij vaak zaken doet in landen waar het bancaire systeem lang niet zo betrouwbaar is als in Nederland, zoals Azerbeidzjan en Georgië.

Bekijk ook

'Acceptabele grens'

Hij is bang dat deze klanten naar Duitsland gaan: "Daar ligt de grens straks op 10.000 euro cash, net als in veel andere Europese landen. Dan gaan ze daar naartoe, of naar Polen of Tsjechië. Waarom wordt dat niet over heel Europa gelijk getrokken?"

Hoogleraar Loonen snapt Ads kritiek, maar denkt dat het niet zo'n vaart zal lopen. "Ik begrijp die zorgen op zichzelf wel, maar laten we het wel praktisch blijven bekijken. De kans dat iemand tegenwoordig een briefje van 100 of 200 euro op zak heeft, schat ik niet zo hoog in. Uit onderzoek blijkt dat nog maar 20 procent van de betalingen contant wordt gedaan, dus voor een groot deel van de mensen is het acceptabel de grens af te bouwen naar 3.000 euro."

'Elke dag iets nieuws'

Van Ekeren ziet de toekomst niet heel positief in. "Kijk, het is nu al een grote papierwinkel. En het wordt alleen maar gekker. In politiek Den Haag verzinnen ze elke dag weer iets nieuws. De lol begint er op deze manier wel echt vanaf te gaan. Die is op deze manier wel gezakt tot het nulpunt."

Morgen debatteert de Eerste Kamer over het verlagen van de cashlimiet naar 3.000 euro. Volgende week dinsdag zal erover dit voorstel gestemd worden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren

Het belang van computerchips en waarom steeds meer landen ze zelf willen produceren
De chipindustrie is voor veel landen erg interessant
Bron: ANP en AFP

Het maken van chips voor in apparaten: voor veel landen wordt dat een steeds interessantere industrie. Zeker nu de Chinese app DeepSeek op het toneel is verschenen. Maar hoe zit dat precies? "Heeft grote gevolgen voor een land."

Smartphones, stofzuigers en elektrische auto's: in een heleboel apparaten die we dagelijks gebruiken, zitten computerchips. "Maar, ze zitten ook in drones, wapens en in militaire systemen", vertelt Maaike Okano-Heijmans. En dat is een belangrijke reden waarom de industrie voor veel wereldleiders zo interessant is.

Wat is een chip?

Maaike Okano-Heijmans is onderzoeker bij het Clingendael instituut en programmaleider Geopolitiek van Technologie en Digitalisering, en weet daardoor alles over chips en het belang van deze technologie. "Wie de beste chips heeft, heeft ook de beste aanvals- of verdedigingskracht." Een goede reden om erin te investeren, dus.

Maar wat is een chip precies? Okano-Heijmans legt uit: "Het is een heel klein plaatje dat wordt gemaakt van silicium, een halfgeleidend materiaal, dat gegevens kan opslaan of doorgeven via piepkleine elektronische schakelingen."

Geheugenchip en processorchip

Chips kun je daarom ook wel de 'hersenen' noemen van heel veel apparaten die we tegenwoordig gebruiken. "Denk bijvoorbeeld aan een stofzuigers en lichtschakelaars die je op afstand kan bedienen, dus steeds intelligenter worden."

Volgens de onderzoeker zijn er twee type chips die belangrijk zijn voor de chipindustrie: de geheugenchip en de processor-chip. "De ene chip slaat informatie op en de ander geeft opdrachten door aan een apparaat, zoals je smartphone."

Maaike Okano-Heijmans
Bron: Clingendael
Maaike Okano-Heijmans

Bekijk ook

Hoe kleiner, hoe krachtiger

Chips worden al decennialang gebruikt en worden nog steeds verfijnd, gaat ze verder. "De ontwikkeling en massaproductie van chips begon in Silicon Valley."

Al zagen die er toen nog wel heel anders uit: "Computers waren vroeger ook een stuk groter, omdat de chips minder sterk waren. Doordat de chips steeds krachtiger werden en steeds meer konden doen, hadden we minder ruimte nodig. Het gevolg: chips werden automatisch kleiner."

Evolutie van chips

"Het feit dat wij nu met een telefoon kunnen rondlopen in plaats van dat die ergens in huis moet staan, heeft alles te maken met de evolutie van chips", gaat de onderzoeker verder.

"Hoe meer geleiders op de chips geprint kunnen worden, hoe krachtiger de chip." Daarom zijn kleine chips erg in trek bij verkopers van alledaagse 'slimme' apparaten.

DeepSeek

Naast smartphones en drones worden chips ook gebruikt voor datacentra en slimme AI-modellen. Dat is waar de interesse van veel landen vooral ligt. "2 jaar geleden werd ChatGPT gelanceerd en deze week zagen we de Chinese variant DeepSeek daarop volgen."

Tot nu toe werd gedacht dat voor dit soort modellen de slimste chips gebruikt moesten worden, maar volgens China is dat bij DeepSeek niet het geval.

Gevolgen voor ASML

Die ontwikkeling is spannend voor de chipindustrie, legt de onderzoeker uit. "DeepSeek laat zien dat het met minder slimme chips ook mogelijk is." Dat kan bijvoorbeeld grote gevolgen hebben voor de Nederlandse chipmachinebouwer ASML, dat zich al jaren bezighoudt met de ontwikkeling van snellere en efficiëntere chipmachines.

Na de lancering van DeepSeek kregen de aandelen van ASML en andere chipbedrijven daarom een flinke klap op de beurs. Toch is nog niet helemaal zeker of het Chinese DeepSeek ook de precieze waarheid vertelt over de chips in hun AI-chatbot.

Bekijk ook

Grote spelers van de chipindustrie

Verschillende landen hebben verschillende expertises op het gebied van chips. "In Nederland is ASML dus een topspeler in het maken van machines die geavanceerde chips produceren. Maar om een chip te maken heb je vervolgens software nodig die daarop komt. Hier zijn Amerikanen weer vreselijk goed in."

Dan zijn er ook nog bedrijven nodig die de software daadwerkelijk op de chip zetten. "Veel van dit soort bedrijven zitten in Oost-Azië zoals Taiwan, en Zuid-Korea.

'Niet altijd slimme chips nodig'

ASML is het enige bedrijf ter wereld dat chipmachines maakt voor de allerslimste chips, gaat Okano-Heijmans verder. "Maar niet iedere fabrikant heeft de slimste chips nodig, want een stofzuiger kan prima een eenvoudige chip bevatten."

Nu de doorbraak van het Chinese DeepSeek laat zien dat mogelijk ook een eenvoudigere chip ingewikkeld werk kan verrichten, zet dat de techindustrie aan het denken. "We hebben geprobeerd de technologische ontwikkeling in China af te remmen, bijvoorbeeld door een exportverbod op de meest geavanceerde technologie. Het lijkt er nu op dat dit onvoldoende effect heeft."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Afschrikwekkend effect

India is een van de landen die hard bezig is om zelf een eigen industrie op te bouwen. "Want iedereen realiseert zich dat wanneer je een fabriek op eigen grond hebt staan, het makkelijker wordt om chips te blijven maken", vertelt Okano-Heijmans. "Maar daar heb je wel toegang tot bepaalde grondstoffen voor nodig, zoals germanium en gallium. Die heeft India niet veel op eigen bodem."

Het hebben van een chipindustrie kan daarnaast ook een afschrikwekkend effect hebben omdat de hele wereld chips nodig heeft, zegt de onderzoeker. "Dit is het geval voor Taiwan. Het land heeft een enorme chipindustrie en deze is belangrijk voor China en de rest van de wereld." China, dat Taiwan beschouwt als opstandige provincie, zal het land daarom mogelijk minder snel aanvallen.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant