Daklozenorganisaties maken zich zorgen om stopzetten opvang 'derdelanders': 'Nieuwe groep die we wellicht straks in tentjes gaan zien'

Er belanden mogelijk duizenden mensen extra op straat als de opvang van 'derdelanders' binnenkort stopt, waarschuwt Valente, de branchevereniging voor organisaties die hulp en begeleiding bieden aan daklozen. "We verwachten een chaotische situatie."

Het kabinet heeft besloten dat de opvang van zogenoemde 'derdelanders' definitief stopt per 4 september. Dat zijn mensen die vanwege de oorlog uit Oekraïne zijn gevlucht, maar oorspronkelijk uit een ander land komen en dus geen Oekraïens paspoort hebben.

'Ineens veel mensen tegelijkertijd'

"Wanneer begin september de bescherming voor 'derdelanders' vervalt, komen er ineens heel veel mensen tegelijk op straat te staan", zegt directeur Esmé Wiegman van Valente. "Het gaat om ongeveer 2.500 mensen die dan opeens geen recht meer hebben op hulp. We maken ons zorgen en verwachten een chaotische situatie", zegt ze bezorgd.

Het mogelijk dakloos worden van een groep 'derdelanders' gebeurt namelijk in een tijd waarin het aantal daklozen in Nederland al aan het toenemen is. Cijfers van het CBS laten de afgelopen jaren weliswaar een stabiele lijn zien - al geeft het statistiekbureau toe dat de cijfers niet compleet zijn - maar hulporganisaties zien in de praktijk dat er toch echt meer mensen op straat rondzwerven.

Buitenslapers in portieken

Dat is onder meer goed te merken in Rotterdam. Daar is het aantal daklozen dat in de zomermaanden op straat slaapt in vier jaar tijd met maar liefst 60 procent gestegen, blijkt uit cijfers van Stichting Ontmoeting. De organisatie heeft meerdere hulplocaties in de stad waar daklozen worden ondersteund om hun leven weer op orde te krijgen.

De toename is bovendien niet alleen terug te zien in de cijfers, maar ook gewoon op straat. Mensen die slapen op bankjes, in parken, plantsoenen en soms zelfs in portieken van woningen: dakloosheid in de havenstad is de laatste jaren in rap tempo zichtbaarder geworden.

Rondje door Rotterdam

Ineke Bergsma is veldwerker bij Stichting Ontmoeting. In de vroege ochtend rijdt ze samen met haar collega Evert Bos in een busje door het centrum van Rotterdam. Met een kan koffie in de hand zoeken ze contact met daklozen die op straat slapen, om te kijken of ze hen kunnen helpen.

Op een bankje bij het Centraal Station ligt iemand te slapen, vermoedelijk uit Midden- of Oost-Europa. "Goedemorgen. Dzień dobry", zegt Ineke voorzichtig in het Pools. "Mag ik je een hand geven?" Maar daar zit de man niet op te wachten. "Raak me niet aan", zegt hij licht geschrokken.

Bron: EenVandaag

Arbeidsmigranten op straat

Uiteindelijk lukt het de veldwerkers om toch een gesprekje met hem aan te knopen. De Poolse man blijkt sinds vier weken op straat te leven. Hij heeft altijd gewoon gewerkt, maar toen hij zijn baan verloor, verloor hij ook meteen zijn huis. En daarin is deze man niet uniek, vertelt Ineke.

De grootste groep buitenslapers in Rotterdam, zo'n tweederde van het totaal, bestaat namelijk uit arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Dat komt omdat bij deze groep hun verblijfplaats vaak gekoppeld is aan hun baan. En als iemand dan zijn of haar baan verliest, belandt diegene al snel op straat.

'Het zijn schandalige praktijken'

Ook de Rotterdamse zorgwethouder Ronald Buijt maakt zich ook zorgen om de buitenslapers. Aan de ene kant wil hij de stad niet te aantrekkelijk maken voor daklozen. "Je ziet nu een toename van het aantal daklozen omdat de onderklasse van Boekarest hier beter af is dan in Roemenië omdat wij goede voorzieningen hebben", stelt hij.

"En dan heb je van die malafide uitzendbureaus die mensen als een soort slaven behandelen en met tien man in een kamer laten slapen en daar ook nog eens 600 euro per maand voor vragen", vervolgt Buijt. Schandalige praktijken, vindt de wethouder. "Daar zitten we als Rotterdam echt bovenop, maar daar hebben we ook de landelijke overheid bij nodig."

'Geschiedenis herhaalt zich'

Tegelijkertijd ziet Ineke in de praktijk dat arbeidsmigranten vaak ook kwetsbaar zijn, vanwege de constructie waarin wonen aan werk gekoppeld is. "We zien dat zij makkelijk dakloos worden en moeilijk hulp kunnen krijgen in Nederland. Dus dat is best wel een combinatie die voor de overrepresentatie kan zorgen", legt ze uit.

Aan het werk op straat vertellen Ineke en haar collega Evert dat ze zich echt grote zorgen maken om de daklozen. "Het trieste vind ik dat de geschiedenis zich herhaalt", zegt Evert. "We vinden af en toe weer spuiten op straat. Dat is iets wat we 15 à 20 jaar niet meer hebben gezien. En dat (drugsgebruik, red.) verergert absoluut de problemen."

Problemen van 'derdelanders'

En dit is niet alleen een Rotterdams probleem, benadrukt Valente-directeur Wiegman. "Ik denk dat dit een symptoom is van het feit dat wij in Nederland niet goed omgaan met mensen die van buiten komen om hier werk te verrichten", zegt ze. "En dat we op deze manier dus mensen inzetten en zo rechteloos ook eigenlijk naar de straat laten verdwijnen."

"Ik heb het idee dat er in Nederland nog wel eens weggekeken wordt als het gaat om dakloosheid onder mensen die van buitenaf komen", vervolgt ze. En daar moet snel verandering in komen, wijst Wiegman op het aflopen van de opvangregeling voor 'derdelanders': "Anders is dit een nieuwe groep die we wellicht straks ook gaan tegenkomen in de tentjes. In groter geworden problemen, terwijl hun problemen al groot waren, want ze zijn niet voor niets naar Nederland gekomen."