Concentratiepil maakt je minder moe, maar verbetert prestatie niet

De Universiteit van Amsterdam heeft concentratiepillen uit een automaat verwijderd, nadat apotheker, en student geschiedenis, Jan Trooster daarover zijn beklag had gedaan. Volgens hem is zo’n concentratiepil kwakzalverij. Heeft hij gelijk?

Sinds enkele jaren is het gebruik van het medicijn Ritalin populair onder scholieren en studenten. Na een nacht doorstuderen zou zo'n pil ervoor moeten zorgen dat je toch met voldoende energie aan je toets kunt beginnen. Het gebruik van Ritalin zorgt voor veel kritiek. Daarom is er inmiddels een supplement te koop met mogelijk dezelfde werking: de concentratiepil. Deze pil bevat naast cafeïne ook middelen die kalmerend en rustgevend werken. Die pil was tot voor kort verkrijgbaar in een automaat op de Universiteit van Amsterdam. Jan Troost (60) studeert geschiedenis, maar is daarnaast ook apotheker. Hij is stellig in het NRC. Volgens hem is er geen enkel bewijs dat de stoffen uit die pil zorgen voor een optimaal presterend brein.

De makers van de pil, het bedrijf Braincaps, spreken dat verwijt tegen. Volgens mede-oprichter Mucahit Yalaniz is er wel degelijk onderzoek gedaan naar de werking van hun product: “Ik heb gekeken in wetenschappelijke artikelen. Welke stoffen bestaan er die veilig zijn voor de mens, maar die wel een wetenschappelijk bewezen effect hebben op cognitieve functies? Vervolgens heb ik ook gekeken naar bepaalde combinaties en of die een aanvullend effect hebben vergeleken met wanneer je het alleen inneemt, bijvoorbeeld met cafeïne." De werking is volgens hem dus wetenschappelijk bewezen.

Getest op studenten

Nadat Yalaniz de nodige combinaties had samengesteld is hij naar de Vrije Universiteit gegaan. “De varianten die we hebben gemaakt met de verschillende stoffen en doseringen hebben we getest op studenten van de VU. Welk variant geeft ons het beste resultaat met de minste bijwerkingen? Uiteindelijk was daarbij één variant die het beste werd beoordeeld en die hebben we op de markt gebracht.”

Dat zo’n pil aangeboden wordt in de kantine op een universiteit, daar heeft cognitief psychologisch onderzoeker Laura Steenbergen een duidelijke mening over. Zij is zelf verbonden aan de Universiteit in Leiden. "Ik vind het, zeker aangezien er geen bewijs is dat het werkt, verstandig om die pillen uit de machine te halen. Ik zou tegen mijn studenten niet zeggen dat ze allemaal die pillen moeten gaan proberen."

Gaat je cijfer omhoog?

Volgens Steenbergen is het effect van zo’n concentratiepil dus niet bewezen. “Die stoffen zouden theoretisch een effect kunnen hebben. Maar dan moeten er best veel factoren gunstig gestemd zijn. Voor zover ik weet is er van geen van die pillen aangetoond dat ze prestatieverbeterende effecten hebben. Sommige mensen hebben wel het idee dat ze er beter door kunnen studeren. Dan is het een goede objectieve vraag of je cijfer daadwerkelijk omhoog gaat.”

De concentratiepil komt in navolging op het gebruik van het medicijn Ritalin door studenten. Daar is al wel eens onderzoek gedaan, zo vertelt Steenbergen. "Bij het aanleren van nieuwe dingen kan dat inderdaad helpen. Maar als je ergens op moet presteren wat je eigenlijk al kan, dus waarvoor je oude kennis naar boven moet halen, dan word je daar niet beter in.”

Presteren na een nacht doorhalen

Klinisch toxicoloog en farmacoloog Daan Touw is verbonden aan het UMCG in Groningen. Hij heeft zich al eens verdiept in de werking van de concentratiepil van Braincaps. “Als je de hele nacht hebt doorgestudeerd en je bent hartstikke moe de volgende dag voor je tentamen, dan helpt het om coffeïne te nemen. Coffeïne kun je nemen in de vorm van een energiedrankje, een kopje koffie of een capsule. Je wordt er niet beter van, maar je verdrijft wel voor korte tijd enige vermoeidheid, waardoor je wellicht je normale prestaties kunt leveren.” Touw benadrukt dat het je prestaties niet verbetert, je kunt hooguit op je normale niveau presteren ondanks een kort nachtje. “De combinatie van stoffen kan elkaar wel versterken, maar ik zou niet zeggen dat er aantoonbaar verbetering is van de leerprestaties."

Het gebruik van zogenoemde concentratiepillen is niet alleen van deze tijd. Touw duikt het verleden in. "Die capsules zijn ook gebruikt in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Die werden aan oververmoeide soldaten gegeven om toch nog even door te vechten. Dat werkte, maar daarna waren ze wel hartstikke moe.” In die laatste opmerking schuilt volgens Touw het gevaar. "De vermoeidheid die je hebt verdreven krijg je daarna wel keihard terug. Een ouderwetse kop koffie vind ik een veel lekkerder idee."