De Buk-installatie die vlucht MH17 uit de lucht schoot werd door verschillende burgers gefilmd. Die filmpjes worden nu als bewijs gebruikt. Fotomateriaal van Islamitische strijders in Mali is al met succes gebruikt bij het Internationaal Strafhof.

Burgers leveren niet alleen materiaal aan van mensenrechtenschendingen, ze gedragen zich ook steeds vaker als detectives. Ze gaan actief speuren. De film Truth Detectives, die tijdens het Movies that Matter Festival wordt vertoond, laat zien hoe over de hele wereld onderzoekers van internationale straftribunalen de nieuwste technologieën combineren met de bevindingen van burgerjournalisten. Doel: straffeloosheid en onrecht tegengaan. Burgers en mensenrechtenorganisaties reconstrueren misdaden.

Amateurvideo's als bewijsmateriaal tegen mensenrechtenschendingen

Amateurvideo’s van bomexplosies en executies worden geanalyseerd en gecombineerd met satellietbeelden, GPS data en DNA analyses. Fatou Bensoude, hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag, legt uit dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van het digitale materiaal dat slachtoffers en burgerjournalisten aanleveren: “Op deze wijze wordt bewijs verkregen tegen daders van mensenrechtenschendingen en kan er tot vervolging van de daders worden overgegaan."

Opsporing betekent meer dan alleen maar het bekijken van smartphone-video’s. Tijdens het conflict in de Gazastrook is gebruik gemaakt van een speciaal 3D-model van de stad Rafa. In het 3D-model zijn foto’s en video’s opgenomen die door burgers online zijn geplaatst. Het heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat gebeurtenissen zeer gedetailleerd konden worden ingevuld, waardoor het mogelijk was te reconstrueren wat er zoal in de stad plaatsvond.

Risico's voor burgerspeurders

Marieke de Hoon houdt zich als universitair docent aan de VU bezig met mensenrechten en internationaal strafrecht. “In principe sta ik heel positief tegenover de nieuwe technologieën. Voor daders wordt het steeds moeilijker om ongezien iets te doen. Maar er zijn ook gevaren. Daders zien liever niet dat gewone burgers hun misdrijven vastleggen en zelf gaan rechercheren. Burgerspeurders lopen  gevaar voor eigen leven en dat van het gefilmde slachtoffer.”

'Rekening houden met gemanipuleerd beeld'

De Hoon waarschuwt dat de rechter niet met elk willekeurig beeld- of geluidsfragment een dader zo maar kan veroordelen. De rechter moet er rekening mee houden dat er met het geluid gerommeld is, het beeld gemanipuleerd is en dat de info dus vals kan zijn. “Ook het interviewen en filmen moet op een specifieke manier gebeuren. Professionals zijn hiervoor getraind. Helaas de gewone burger niet."

Oud-officier van justitie Fred Teeven juicht alle hulp van burgers toe. Als officier van Justitie vervolgde hij de Nederlander Van Anraat die gifgas aan Saddam Hoesein leverde en twee Afghaanse generaals. Hij had destijds graag foto- en filmbewijs van burgers ontvangen. “Dat maakt het allemaal een stuk sneller”.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.