Komende week opent in Amsterdam het eerste Hulpcentrum seksueel geweld zijn deuren. Eén locatie waar zedenslachtoffers voor alle denkbare hulp terechtkunnen. Broodnodig, vindt burgemeester Halsema. "Ik wens dat vrouwen zich minder eenzaam voelen."

Amsterdam heeft de primeur. Midden in een woonwijk in Amsterdam-West staat het eerste Hulpcentrum seksueel geweld, dat maandag officieel z'n deuren opent. Eén gebouw waar slachtoffers van seksueel geweld altijd kunnen binnenlopen, zonder afspraak, en waar alle hulp aanwezig is.

Hulpcentrum in Amsterdam

Burgemeester Femke Halsema heeft zich persoonlijk hard gemaakt voor de komst van het centrum. Ze is ervan overtuigd dat dit nieuwe centrum de drempel voor slachtoffers kan verlagen om zich wel te melden.

"Het Hulpcentrum is een inloophuis. Alle instanties die nodig zijn om slachtoffers van seksueel geweld te helpen, werken hier onder één dak samen. Het is anoniem. En er zijn altijd mensen die je kunnen helpen", vertelt de burgemeester.

Alles op één plek

"Deskundigen die je kunnen begeleiden na de traumatische gebeurtenis die jou overkomen is, de zedenpolitie zit er, slachtofferadvocaten. Alles op één plek." Want daar gaat het nu vaak mis, legt Halsema uit. Slachtoffers raken vaak verstrikt in een woud van allerlei hulpverleners en instanties. En om die reden zien ze vaker af van het doen van aangifte. "Dat is een groot punt van zorg, niet alleen in Amsterdam, maar in heel Nederland."

De aangiftebereidheid bij dit soort delicten ligt heel erg laag. Veel jonge vrouwen komen bij verschillende organisaties terecht, maar die weten van elkaar vaak niet waar ze mee bezig zijn. "Dat hopen we te veranderen met dit centrum. En ik hoop dat er meer daders veroordeeld worden. Maar belangrijker, ik wens dat vrouwen zich minder eenzaam voelen in zo'n afschuwelijke situatie."

Een grote waas

Iemand die dit helaas heeft meegemaakt is Krissi. In 2017 wordt zij in haar studentenflat slachtoffer van seksueel geweld. Ze zit die avond in één ruimte met twee mannelijke studenten, waar de sfeer na een tijdje volledig omslaat. "Het werd ineens heel vreemd en naar. Ze begonnen vragen te stellen van seksuele aard, ze werden opdringerig. Iets waar ik me heel ongemakkelijk bij voelde."

Als zij probeert weg te komen, houden beide mannen haar tegen. "Ik wilde er vandoor gaan, maar dat lukte niet. Ze raakten me overal aan. Ik denk dat ik toen bevroren ben. Ik weet ook niet meer precies hoe alles is gebeurd en in welke volgorde. Het voelt als één grote waas. Toen het langer duurde, dacht ik op een gegeven moment alleen maar: "Laat het maar gebeuren, dan is het misschien sneller voorbij."

Versteend

Na afloop blijft ze achter in de gang. "Ik stond opeens in de gang, waar mijn kleren lagen. Toen ben ik weer naar mijn eigen kamer gegaan en onder de douche gaan staan."

In shock gaat ze daarna in de gezamenlijke ruimte van het studentenhuis zitten. "Ik heb daar uren gezeten, versteend voor me uit zitten staren. Tot een huisgenootje kwam en ik vertelde wat er gebeurd was. Zij overtuigde me om naar de politie te gaan."

Forensisch onderzoek

Aangekomen op het politiebureau moet ze een forensisch onderzoek ondergaan. Iets waar Krissi totaal niet op voorbereid was. "Ik had geen idee wat dat precies inhield. Ik werd naar een kamer gebracht en moest daar naakt op een tafel gaan liggen."

"Mannen in witte pakken maakten allemaal foto's", vertelt ze. "Ik vond dat heel heftig, ook omdat ik niet wist wat er precies ging gebeuren. Ze gaan alles bekijken en fotograferen, ieder plekje van je lijf. Dit was extra heftig, na alles wat mij die avond ervoor was overkomen."

'Heeft mijn trauma erger gemaakt'

Uiteindelijk moet Krissi urenlang op het bureau blijven. En zonder telefoon, omdat die moest worden uitgelezen door zedenrechercheurs. Ze voelde zich heel erg eenzaam.

"Ik heb die dag als heel heftig ervaren, dat heeft mijn trauma alleen maar erger gemaakt. Vooral het forensisch onderzoek heeft mentaal heel veel met me gedaan."

Ingewikkelde situatie

Halsema vertelt dat zo'n onderzoek als die van Krissi 'heel ingewikkeld' is en dat, ondanks dat baliemedewerkers en rechercheurs hier speciaal op getraind worden, het als traumatisch kan worden ervaren door slachtoffers.

"Je gaat toch de route van het strafrecht op", zegt ze. "Het grote probleem hierbij is dat het lichaam van het slachtoffer onderworpen moet worden aan een grondig onderzoek." Dit is nodig om te bewijzen dat het om een strafbaar feit gaat, maar hierdoor kunnen vrouwen opnieuw getraumatiseerd raken. "Dat is natuurlijk het laatste dat je wilt."

'Minder kil en zakelijk'

Om te voorkomen dat slachtoffers nogmaals getraumatiseerd raken, zijn er in het Hulpcentrum altijd deskundigen van slachtofferhulp aanwezig. "Zodat zij alles kunnen begeleiden. En dus ook met meisjes en vrouwen kunnen bespreken, wat gaan we wel en niet doen qua onderzoek", legt Halsema uit. "Dat ze goed begeleid worden, is heel belangrijk. Het is de bedoeling dat het er warm en veilig is. Het ziet er ook niet uit als een politiebureau. Veel minder kil en zakelijk."

Zedenrechercheur Elisa Nuij van de Amsterdamse politie benadrukt dat verschil tussen het inloophuis en een politiebureau. "Hier komt iemand binnen bij de hulpverlening, wij zijn slechts onderdeel. Als het slachtoffer geen politie wil, dan komen we niet in beeld. Het slachtoffer blijft centraal staan, die heeft de regie. Het strafrecht is best een harde wereld, dat kan een drempel verhogen en die haal je hier weg. Ik denk dat dat het mooie is van deze constructie."

'Heb voor mezelf gekozen'

Na de melding en het onderzoek op het politiebureau in 2017 besluit Krissi haar aangifte niet door te zetten. "Als ik de aangifte had doorgezet, had ik mijn verhaal nog een keer moeten doen, elk detail. Bovendien werd mij verteld dat het een hele lange procedure zou worden en dat straffen voor dit type delicten in Nederland relatief laag zijn. Ik wilde wel dat de jongens gestraft zouden worden, maar omdat ik in zo'n slechte mentale staat zat, heb ik voor mezelf gekozen."

Krissi is daarom blij met de komst van het nieuwe Hulpcentrum. Zij denkt dat dit wel degelijk verschil kan maken voor vrouwen die in haar positie zitten. "Ik denk dat het heel goed is dat je maar naar één plek hoeft waar alles samenkomt. Dat je niet alles zelf hoeft uit te zoeken. Er komt zoveel op je af."

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

Bron: ANP

1/7In de jaren 90 was Pieter Jan een van de gezichten van Jules Unlimited

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man.

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: 'oei, waar gaat dit heen?'. In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, in ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

Bron: EenVandaag

1/6Achter de schermen bij de laatste uitzending van Pieter Jan Hagens

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.