De verkrachtingszaak waarin de Franse Gisèle Pelicot het slachtoffer is, maakt veel los. Vandaag werd bekend dat haar ex-partner de maximale straf van 20 jaar krijgt. De impact van de zaak is groot, vooral onder slachtoffers van seksueel geweld.

"Gisèle Pelicot geeft een hele krachtige boodschap af om de verantwoordelijkheid en de schaamte te verleggen van slachtoffers van seksueel geweld naar de daders", vindt Roy Heerkens van Slachtofferhulp Nederland.

'Inspirerend voorbeeld'

Juist doordat ze nadrukkelijk de openbaarheid heeft opgezocht, maakt deze zaak veel los, gaat Heerkens verder. "Je ziet echt dat dat heeft bijgedragen aan een breder maatschappelijk begrip en het bespreekbaar maken van seksueel geweld."

Bovendien draagt de manier waarop deze zaak in de media komt bij aan hoe we als maatschappij kijken naar seksueel geweld, zegt Heerkens. Dat Gisèle ervoor kiest om de openbaarheid op te zoeken, maakt haar een voorbeeld voor velen. "Dat is een inspirerend voorbeeld van hoe slachtoffers zelf kunnen bepalen hoe zij hun verhaal willen delen."

'Meer ruimte nodig'

Heerkens benadrukt dat het belangrijk is voor slachtoffers om zelf de mogelijkheid te hebben hoe hun zaak wordt behandeld. "In Nederland zou er meer ruimte moeten komen voor slachtoffers om te bepalen of zij een zedenzaak in het openbaar of juist achter gesloten deuren willen behandelen."

Door de beslissing bij het slachtoffer te houden, bevordert dit de regie van slachtoffers en kan het er volgens Heerkens zelfs voor zorgen dat meer slachtoffers aangifte doen.

Verlies van regie

Vooral die regie is belangrijk, legt hij uit, omdat op het moment dat slachtoffers geconfronteerd werden met seksueel geweld geen controle hadden over wat er met hun lichaam gebeurde. "En dat verlies van regie heeft heel veel impact. Dus het is heel belangrijk om dan vervolgens te zorgen dat de regie weer zoveel mogelijk bij het slachtoffer komt te liggen."

Daarnaast vergroot dit ook het vertrouwen in het juridische systeem, zegt hij. Heerkens hoopt dat met de nieuwe Wet seksuele misdrijven, die in juli 2024 inging, de positie van slachtoffers in Nederland wordt verbeterd.

Schuld en schaamte

Heerkens ziet dat er bij veel slachtoffers van seksueel geweld schaamte en schuldgevoelens aanwezig zijn. Dit vormt vaak een drempel voor iemand om zijn of haar verhaal te delen over wat iemand heeft meegemaakt.

"Je zou eigenlijk wensen dat de hele samenleving, maar ook de omgeving van slachtoffers en daders, allemaal om zo'n slachtoffer heen gaan staan en ervoor zorgen dat die schuld- en schaamtegevoelens niet meer aanwezig zijn. Dat zou echt een mooi gevolg zijn van deze rechtszaak", sluit hij af.

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.