De Britse kinderarts Hilary Cass deed 4 jaar onderzoek naar medische genderzorg aan minderjarigen. Haar rapport leidde tot veel ophef in Engeland én hier. Ze geeft namelijk indirect kritiek op de Nederlandse aanpak met puberteitsremmers.

We spraken Cass vorige maand op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze was daar voor een conferentie over genderzorg aan minderjarigen. De gepensioneerde kinderarts is expert op dat gebied: ze was voorzitter van de Britse vereniging voor kindergeneeskunde en werkte 4 jaar als hoofdonderzoeker aan een rapport dat beschrijft hoe deze zorg beter kan. De conclusie: 'Meer focus op het kind en minder op gender.'

Medisch ingrijpen altijd nodig?

De bevindingen slaan vooral op de situatie in Engelse genderklinieken en veroorzaakten daar veel ophef. Na het verschijnen van het rapport kon Cass zelfs een tijdje niet met het openbaar vervoer reizen omdat ze bedreigd werd. Activisten die opkomen voor de rechten van trans personen zien het rapport als transfoob.

Dat komt omdat de studie zeer kritisch is op de medische genderzorg aan minderjarigen. Cass erkent dat er trans kinderen zijn voor wie dit pad een goede behandeling is, maar medisch ingrijpen is volgens haar niet voor alle kinderen met gevoelens van genderdysforie de beste behandeling.

'Heel zorgvuldig kijken'

Cass blijft hameren op wat er volgens haar primair op het spel staat: goede zorg aan kwetsbare kinderen. "Als je er niet helemaal bijhoort en je maakt niet makkelijk contact met leeftijdgenoten en je merkt dat je valt op hetzelfde geslacht, je zit op autistische spectrum en je vindt het als geboren meisje heel lastig en naar om ongesteld te worden, dan vertellen sociale media je al snel dat je trans bent", legt ze uit.

"En sommige van deze kinderen zijn trans en voor hen is de medische behandeling goed", benadrukt de onderzoeker. "Maar we moeten heel zorgvuldig kijken voor wie dat geldt en voor wie niet."

Puberteitsremmers geven

Een van de grote thema's in haar onderzoek is het voorschrijven van puberteitsremmers aan minderjarigen. Die zijn bedoeld voor kinderen die moeite hebben met hun geboortegeslacht en daardoor geestelijk en soms ook lichamelijk lijden. Het stilzetten van de puberteit zou deze kinderen lucht bieden en ruimte om te denken.

Hun lichaam verandert dan niet in de richting van het ongewenste geslacht en zo kan een geboren meisje alvast proberen om door het leven te gaan als een jongen, of andersom. Na een tijdje kunnen de kinderen die trans blijken te zijn verder gaan met de transitie en kinderen die niet trans blijken te zijn simpelweg stoppen met de puberteitsremmers.

Langetermijneffecten

Opvallend is dat verreweg de meeste kinderen uiteindelijk ervoor kiezen om door te gaan: ze leven dan al een tijd als persoon van het andere geslacht en hun hele sociale omgeving gaat inmiddels uit van de nieuwe situatie.

Cass concludeert in haar rapport alleen dat er nog veel te weinig bekend is over de langetermijneffecten van deze behandeling, zowel op de lichamelijke als de geestelijke of psychoseksuele ontwikkeling van kinderen. Eerder vroegen onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen ook al aandacht voor dit probleem.

Gestopt in Engeland

Aan het idee dat puberteitsremmers een neutrale pauzeknop zijn wordt dan ook steeds breder getwijfeld. Naar aanleiding van het rapport van Cass worden in Engeland alleen nog puberteitsremmers voorgeschreven als de behandeling gekoppeld is aan wetenschappelijk onderzoek.

Want als je niet goed genoeg weet of de behandeling op de langere termijn misschien ongewenste effecten heeft, dan kun je beter zo voorzichtig mogelijk zijn, is de conclusie van de Britse gezondheidsdienst NHS.

Alternatieven voor 'pauzeknop'

Cass ziet alternatieven voor puberteitsremmers, bijvoorbeeld voor tienermeisjes met gevoelens van genderdysforie. Die groep is al jaren oververtegenwoordigd binnen de groep minderjarigen met genderproblemen. De gepensioneerde kinderarts stelt voor dat dokters de pil kunnen voorschrijven aan deze meisjes, zodat alleen de menstruatie stopt.

De psychoseksuele ontwikkeling en het groeien van de borsten gaat dan nog wel verder, maar meisjes kunnen volgens haar begeleid worden in hoe hiermee om te gaan door hen te leren hoe ze hun borsten op een veilige manier plat kunnen maken door middel van een band om hun bovenlichaam.

Amsterdam UMC gaat door

In Nederland worden nog wel puberteitsremmers voorgeschreven aan minderjarigen met genderdysforie. In elk geval het Amsterdam UMC wil niet dat er een koppeling met wetenschappelijk onderzoek komt. Het ziekenhuis noemt het 'onethisch' om - als voorwaarde voor behandeling - van kinderen te vragen 'deel te nemen' aan wetenschappelijk onderzoek.

Hoewel het genderteam het niet eens zegt te zijn met Cass' conclusie dat bestaand onderzoek onvoldoende bewijs toont voor het gebruik van puberteitsremmers, vindt ook de Amsterdamse kliniek dat er 'meer onderzoek moet komen naar de lange termijn effecten van puberteitsremmers'.

'Rapport is niet transfoob'

De gepensioneerde kinderarts is vanwege haar rapport transfoob genoemd door vertegenwoordigers van emancipatiebeweging van trans personen. Hoe ziet zij die kritiek? "Dat het rapport transfoob zou zijn is om woedend van te worden. Dat is het namelijk niet."

Sterker nog, vervolgt ze: "Het is voor trans kinderen een heel groot probleem dat er lange wachtlijsten zijn voor medische zorg. De minderjarigen die ook geholpen zouden zijn met niet-medische zorg maken die wachtlijsten onterecht nog langer dan ze al zijn."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."