Het ontwikkelen van nieuwe medicijnen duurt vaak heel lang en kost veel geld. Voordat alle testfases succesvol zijn doorlopen ben je al snel 15 jaar verder. Kunstmatige intelligentie (AI) kan hier in de toekomst hopelijk verandering in brengen.

Dat denkt hoogleraar kunstmatige intelligentie en medische chemie aan de Universiteit Leiden Gerard van Westen. Zijn onderzoeksteam gebruikt computermodellen om te voorspellen wat een nieuwe medicijn in het menselijk lichaam gaat doen. Dat gebeurt op basis van 60 miljoen metingen.

Ideeën voor verbeteringen

"Je hebt het misschien weleens geprobeerd: als je het woordje 'ik' intypt op je telefoon krijg je suggesties voor een zin die daarop kan volgen. Zo gaat het ook in ons model met de chemische structuur voor een medicijn", legt Van Westen uit.

Op die manier kunnen ideeën ontstaan voor betere medicijnen, maar kunnen ook bestaande medicijnen beter worden gemaakt, vertelt de hoogleraar. "Wij kunnen bijvoorbeeld voorspellen wat het effect is bij kinderen of bij ouderen. In de meeste klinische onderzoeken wordt niet op die personen getest."

Geld en tijd besparen

Medicijnen ontwikkelen is op dit moment nog heel ingewikkeld: vaak moeten ze een bepaald eiwit in het lichaam remmen of juist activeren. Het vinden van het middel dat dit doet, is moeilijk, zegt Van Westen. "Er zijn meer kandidaat-medicijnen dan sterren aan de hemel."

Volgens hem kost het ontwikkelen van een nieuw medicijn al snel ruim 2 miljard euro. Met de voorspellingen van kunstmatige intelligentie zou dus veel tijd en geld bespaard kunnen worden. "Dat is zeker de bedoeling. Het gaat ook om kosten, want er wordt heel veel geld verspild."

Bekijk ook

Nieuwe kankerbehandelingen

Vooral in de oncologie is nog een wereld te winnen, weet de hoogleraar. "Voor sommige kankersoorten is er nog geen effectieve behandeling, bijvoorbeeld voor alvleesklierkanker. Daar hopen we stappen te kunnen zetten met ons onderzoek."

Zijn team richt zich specifiek op de ontwikkeling van nieuwe kankerbehandelingen in het zogenoemde Oncode-PACT-onderzoeksproject. Daarin werken onder andere de Universiteit Leiden, de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit in Nijmegen en verschillende bedrijven samen.

'Gereedschappen' ontwikkelen

Het onderzoek loopt de komende 8 jaar. Oncode-PACT maakt zelf geen medicijnen, maar 'gereedschappen' waarmee medicijnfabrikanten gerichter te werk kunnen gaan. "Onze mensen zijn nu al nauw betrokken bij nieuwe projecten en dragen actief bij aan het onderzoek binnen farmaceutische bedrijven", vertelt Van Westen.

Uiteindelijk kunnen deze gereedschappen ook voor andere aandoeningen worden gebruikt. Je kunt daarbij denken aan resistentie tegen antibiotica of tuberculose, zegt hij: "Eigenlijk maakt de aandoening niet uit, omdat wij met computermodellen werken. Deze modellen kun je op alle ziektes toepassen, niet alleen op kanker."

Bekijk ook

'Gaat daadwerkelijk lukken'

Maar het gaat nog wel even duren voordat het eerste medicijn ook daadwerkelijk op de markt komt. "De ontwikkeling duurt gemiddeld 8 tot 10 jaar. Als het een beetje meezit, komt er binnen 10 jaar een medicijn dat ontwikkeld is met onze kunstmatige intelligentie", denkt de hoogleraar.

Dat zou al een aanzienlijke vermindering van de ontwikkelingstijd betekenen. Van Westen is optimistisch dat deze tijdwinst mogelijk is: "Dit is waar wij op inzetten. Wij geloven dat het ook daadwerkelijk gaat lukken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.