Kunstmatige intelligentie als oplossing voor personeelstekort in de ggz: ChatGPT biedt mogelijkheden

U vraagt, ChatGPT draait. De kunstmatige intelligentie-chatbot is een hype vanwege zijn antwoorden op de meest uiteenlopende vragen. Er is nog een weg te gaan, maar binnen de ggz kijken ze er met interesse naar.

Chatbot ChatGPT van het bedrijf OpenAI krijgt al maanden veel lof. Voor het schrijven van teksten is het gebruik van de chatbot nu al voor de hand liggend, maar kun je het ook toepassen voor de geestelijke gezondheidszorg? Klinisch psycholoog Heleen Riper ziet er wel heil in: "Ik denk dat we echt voor een gigantische revolutie staan. Alleen daar zijn we nog niet."

Anoniem in gesprek

Nog nooit werden in de geestelijke gezondheidszorg zoveel werknemers gezocht als nu. Voor elke 1000 banen waren er halverwege vorig jaar 67 vacatures, meldt het CBS. Tegelijkertijd neemt de uitstroom van werknemers toe. Vooral jongeren tussen de 25 en 35 jaar verlieten de sector vaker.

Een beroep dat bij uitstek vraagt om empathie en medeleven, daar heeft een chatbot toch niks te zoeken? Want wie wil nou zijn ziel en zaligheid daarmee delen? "Soms vinden mensen het ook juist fijn om anoniem in gesprek te gaan, je schaamt je minder omdat er niet een echt mens tegenover je zit", zegt Riper. "Maar mensen moeten wel weten dat ze ook met een chatbot spreken."

Stemherkenning

Zal het de psycholoog helemaal kunnen vervangen? Dat niet. "In een behandelsetting ga je het zeker nog begeleid inzetten. Of je gebruikt het als hulpmiddel, als je niet helemaal zeker bent over de diagnose", zegt Riper.

"Misschien kan het programma straks aan je stem herkennen wanneer er een depressie nadert." Ze schetst daarbij een situatie waarbij een chatbot op een juist moment een bericht naar je stuurt, dat afgestemd is per persoon.

Mensenlevens redden

Dat is een realistische optie, zegt ook Vanessa Evers. Zij is onderzoeker op het gebied Computerwetenschappen, vooral als het gaat om interactie tussen technologie en mens. "Omdat je het in de stem of ademhaling hoort, kan bijvoorbeeld een hartinfarct herkend worden", legt ze uit. "Daar zijn we allemaal mee bezig nu."

Ergens zal het ook wel beter zijn als er een mens is om mee te praten, erkent ze, maar die zijn niet altijd bereikbaar. "Als iemand suïcidaal is, is elke interventie die op dat moment werkt de beste optie. Daar red je dan een mensenleven mee."

Aandoeningen herkennen

In Engeland gebruiken praktijken al een vorm van kunstmatige intelligentie ter ondersteuning van hun behandelingen. Het platform Limbic biedt patiënten en zorgverleners tools voor diagnose en behandeling. Het kan een deel van de triage-zorg wegnemen door een eerste analyse uit te voeren en symptomen van psychische aandoeningen te identificeren en herkennen.

Het programma kan aan de hand van een data-analyse een aanbeveling geven voor een diagnose. Dit is op basis van de informatie die de patiënt aan de chatbot geeft. Dit kan vervolgens worden gedeeld met de therapeut, waardoor hij of zij sneller een definitieve diagnose kan stellen en de patiënt goed kan behandelen.

Niet vervangen

Maar een chatbot het allemaal alleen te laten afhandelen, daar zijn we nog niet, zegt ook Evers. "Het kan vooral assisteren, en nog niet vervangen. Het ligt voor de hand dat je met die technologie gaat kijken naar wat je kunt automatiseren."

"Natuurlijk is het menselijke aspect in de zorg belangrijk, maar er zijn ook situaties waarbij je misschien liever niet met mensen te maken hebt." Daarbij bedoelt ze situaties waarbij je je bijvoorbeeld moet uitkleden en een foto moet laten maken. Niet iedereen doet dat graag waar andere mensen bij zijn.

'Enorme uitdaging'

Er zitten nog best wat haken en ogen aan, zegt onderzoeker Evers. "Robots leren uit data die al bestaat. Als de informatie in de zorg vooroordelen bevat, zoals het feit dat er in de zorg veel meer bekend is over ziektes en aandoeningen bij mannen, dan krijgt ook kunstmatige intelligentie die vooroordelen mee."

"Er zit dus nog echt een verantwoordelijkheid in het ontwikkelen van AI", concludeert ze. "En dat is een enorme uitdaging. Maar daarvoor werken we ook samen met ethici en bijvoorbeeld psychologen."