Beschermde natuur opheffen als oplossing voor stikstofcrisis kan niet, blijkt uit onderzoek

Kan het schrappen van beschermde natuur een uitweg bieden uit de stikstofcrisis? VVD en CDA wilden dat minister Schouten het liet onderzoeken. Uitkomst: kansloze zaak.

Er is geen enkel Natura 2000-gebied dat voldoet aan de voorwaarden om voor doorhaling in aanmerking te komen. Dat staat in vertrouwelijke conceptconclusies van Arcadis, dat in opdracht van minister Carola Schouten onderzoek deed naar het schrappen van natuurgebieden. Het document is in handen van EenVandaag.

Uitweg uit stikstofimpasse

Oud-voorzitter Marc Calon van landbouworganisatie LTO gooide vorig jaar zomer de knuppel in het hoenderhok. De aanwijzing van 161 beschermde natuurgebieden ruim 15 jaar geleden was in zijn ogen een vergissing met een verlammende werking op de Nederlandse economie. Volgens Calon is niet alleen de uitstoot het probleem, maar moest ook eens kritisch worden gekeken naar de ligging van de Natura 2000-gebieden. "Ik stel de vraag: liggen die natuurgebieden wel goed? En moet die natuur alles bepalen wat wij nog mogen in Nederland?"

Calons oproep vond weerklank bij de VVD en het CDA in de Tweede Kamer. Vooral voor de VVD was het verlagen van de maximumsnelheid op de snelwegen naar 100 kilometer per uur - nodig om de stikstofuitstoot omlaag te brengen - een pijnlijk offer. De twee partijen vroegen minister Carola Schouten te onderzoeken of het schrappen van Natura2000-gebieden een uitweg kon bieden uit de stikstofimpasse.

Inventarisatie

Schouten had de Tweede Kamer vorig jaar oktober nog geschreven dat het wegstrepen van beschermde natuurgebieden helemaal geen optie was. "Er zijn op dit moment geen mogelijkheden om het aantal Natura 2000-gebieden in Nederland te verminderen", schreef de minister in een brief aan de Tweede Kamer.

Toch gaf ze afgelopen voorjaar opdracht aan onderzoeksbureau Arcadis om te inventariseren welke van de 161 Natura 2000-gebieden zouden kunnen worden samengevoegd, of ontdaan van hun beschermde status.

'Niet aan de orde'

De vertrouwelijke conceptconclusies laten weinig twijfel over de haalbaarheid van dat plan. In theorie, zo beschrijven de onderzoekers, kan het doorhalen van de beschermde status van een natuurgebied slechts onder twee voorwaarden: wanneer er bij de aanwijzing van een gebied wetenschappelijke of administratieve fouten zijn gemaakt óf wanneer een gebied er dermate slecht voor staat dat van herstel geen sprake meer is.

"Er zijn geen gebieden gevonden die aan één van deze doelen voldoen", concludeert Arcadis. Schrappen is volgens het bureau dan ook 'niet aan de orde'.

Herindelen ook geen optie

Arcadis bekeek ook een andere optie: is het mogelijk de beschermde natuur te herschikken, bijvoorbeeld door gebieden samen te voegen of door herindeling? Maar ook daarover is het bureau niet optimistisch: het kan slechts onder strikte voorwaarden, met toestemming van de Europese Commissie, en het is zeer onwaarschijnlijk dat die er komt.

Ook waarschuwen onderzoekers dat herindeling het probleem slechts zal verplaatsen. En voor het beoogde doel - het makkelijker afgeven van nieuwe vergunningen - helpt het ook niet.

Niet de eerste keer

Geheel als een verrassing komen de uitkomsten niet. Veel juristen vonden de poging van het kabinet al weinig kansrijk. En het is ook niet voor het eerst dat het snijden in de beschermde status van natuurgebieden wordt onderzocht, en (vrijwel) kansloos wordt bevonden.

Ook is er eerder geprobeerd een natuurgebied het predikaat Natura 2000 te ontnemen. Zo wilde toenmalig staatssecretaris Henk Bleker in 2010 de Zuid-Hollandse Leenheerenpolder schrappen. Maar het Europees Hof floot hem terug, omdat er niet werd voldaan aan de voorwaarden. En ook premier Balkenende stootte zijn neus toen hij een jaar eerder bij de Europese Commissie had gepleit voor afzwakking van het Natura 2000-beleid, omdat het economische activiteiten in de weg zou zitten. Brussel wees zijn pleidooi resoluut van de hand.