Er is een run op jodiumtabletten en ook overlevingspaketten worden massaal online besteld. Want wat doe je als er ineens geen stroom, brandstof of internet meer is? Bij calamiteiten kun je veel zelf doen, maar je moet wel weten wát.
We weten eigenlijk niet beter dan dat er altijd water uit de kraan stroomt, het internet werkt en dat we kunnen bellen. Maar wat als het ineens niet meer kan? Door de oorlog in Oekraïne is zo'n situatie ineens minder denkbeeldig dan we dachten. "Het is nu het moment om daarover na te denken."
Oplossing voor angst en zorgen
Wat volgens crisismanager Andrea Walraven-Thissen cruciaal is, is dat we zelf in staat zijn iets te doen als cruciale voorzieningen uitvallen. Mensen kunnen veel zelf doen, dat is zelfs goed voor ze, heeft ze in de jaren dat ze zich bezighoudt met crisismanagement geleerd. "De oplossing voor angst en zorgen is altijd een handelingsperspectief."
Zo'n perspectief is het meest optimaal als je bent voorbereid, legt ze uit. Zelf heeft ze in het kader van de oorlog in Oekraïne al de nodige stappen ondernomen. Ze woont en werkt zelf in Duitsland, haar kinderen onder anderen in Nederland. "Ik heb gisteren met al mijn kinderen geskyped, we hebben de scenario's voorbesproken. Als de stroom uitvalt en daardoor het internet, kunnen we niet meer bellen."
Voorbereiden op een crisis
Het pro-actieve crisismanagement waar ze over spreekt, ziet ze in Nederland naar mening veel te weinig. "Als het dan een keer misgaat, dan zien we dat er op die eerste fase van een crisis heel veel kritiek komt, want dan is er chaos. De conclusie is vaak: daar hadden we niks aan kunnen doen, want dat was nou eenmaal zo'n extreme situatie."
De crisisvoorbereidingswebsite die ons voorbereidt op een crisis heet crisis.nl. Dan is het eigenlijk al mis, zegt Walraven. "Dan is de insteek: dit overkomt ons. Die slachtofferrol, dat afwachten. Mijn insteek bij een crisis is dat je een heleboel kunt voorbereiden. Zeker als je vóóraf weet wat het risico is van bijvoorbeeld de uitval van internet, van stroom. Als je heel snel in je communicatie ook die grote gevolgen gaat bepreken, dan kun je actief rust brengen."
Bekijk ook
Zelfredzaamheid
"Omdat we altijd reactief werken zijn mensen in Nederland absoluut niet voorbereid op crises. Er is in Nederland welgeteld één veiligheidsregio die goed voorbereid is en dat is Groningen", vervolgt de crisismanager stellig. "De website Eerste Hulp Ben Jij (EHBJ) is gericht op pro-actief crisismanagement. Dat is ook hoe wij in Duitsland werken."
Marleen Hanenberg is als specialist in crisiscommunicatie verantwoordelijk voor het project, dat ooit ontstond na een grote aardbevingsoefening in 2018. "Een van die oefeningen was zelfredzaamheid. Het scenario was dat je bij een zware aardbeving de eerste uren op jezelf aangewezen bent."
Zelf aan de slag
"Wat jullie met ons hebben gedaan is hartstikke goed, maar doe dat ook met de rest van de provincie", was de boodschap die ze kreeg van de bewoners van het aardbevingsgebied. Het werd de basis voor Eerste Hulp Ben Jij, waar heel praktisch wordt geanticipeerd op calamiteiten.
"Veiligheid is niet alleen van de veiligheidsregio, maar ook van de inwoners, van bedrijven, van heel veel partijen. EHBJ is vooral bedoeld om het bewustzijn te vergroten, maar ook om mensen zelf aan de slag te laten gaan. Niet alleen, maar ook als buren, als wijk, als dorp. Als mensen wat verder van de hulpdiensten verwijderd zijn, dat ze wel aan de slag kunnen gaan."
Zelfbescherming
"Ik denk dat het momentum nu daar is, want mensen denken er nu over na", ziet Marleen. "Wanneer denk je erover na? Als de noodzaak er is. Er is nu geen acute dreiging, maar je weet niet hoe het loopt. Dus is het goed om over bepaalde dingen na te denken."
Ook crisismanager Andrea Walraven beaamt dat. Ze noemt in dit verband ook de mensen uit Oekraïne die onze kant op komen, wat mogelijk ook een enorme impact kan hebben. "Het is goed als Nederland goed voorbereid is, dat mensen goed terechtkomen. En het is ook goed voor ons Nederlanders als we goed in dat handelingsperspectief kunnen blijven. Want dat beschermt ook onszelf."
Bekijk ook
Dichter bij huis
Wat haar betreft ligt ook hier een taak voor de overheid. 'Pro-acief crisismanagament', noemt ze het. En dat is heel breed. "We moeten allereerst erkennen dat we een groot probleem met ons vluchtelingensysteem hebben. De realiteit is dat er heel veel vrouwen en kinderen en kwetsbare ouderen komen. De AZC's zijn daar niet geschikt voor. Die mensen komen uit onrust, uit oorlog."
"Als je die bij elkaar stopt in een tent, waar heel veel geluid en prikkels zijn, haal je ze niet uit de oorlog, dat is geen veilige plek." Als er helper-energie is, hoe kunnen mensen dan meedenken? "Wat we hier in Duitsland doen is recreatie-locaties blokken. Een jeugdherberg, een vakantiepark. Heel belangrijk ook zijn gastgezinnen. En daar kun je mensen uit de Oekraïense gemeenschap als buddy in betrekken."
Gewend aan stroom, water en internet
De aanpak die de Groningse veiligheidsregio hanteert waar het gaat om zelfredzaamheid, zou wat Marleen Hanenberg betreft best landelijk opgepakt mogen worden. Zeker nu. "De effecten van de crisis in Oekraïne kan uitval van water- en nutsvoorzieningen betekenen. Het kan ook zijn dat door cyberaanvallen je niet kunt pinnen. Dan is cash geld ook wel handig."
"De rijksoverheid geeft wel aan dat er geen acute dreiging is, maar het is los hiervan altijd goed om na te denken", besluit ze. "We zijn in Nederland gewoon hartstikke verwend. Er is altijd stroom. Er is altijd water, er is altijd internet. Maar wat als het er niet is? Het is goed om het daar met je gezin of met je buren over te hebben."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
