90 nabestaanden van rampvlucht MH17 krijgen het woord van de rechter 'zodat het dossier een gezicht krijgt'

De komende weken krijgen ruim 90 nabestaanden van vlucht MH17 in de rechtszaal de ruimte om te vertellen wat de ramp met hen heeft gedaan. "Ik heb wat ik wil zeggen al honderdmaal in mijn hoofd laten passeren."

Anton Kotte verloor bij de ramp in juli 2014 zijn zoon Oscar, schoondochter Miranda en zijn kleinzoon Remco. En nu mag hij spreken, meer dan 7 jaar na de catastrofe met vlucht MH17 en ruim 1,5 jaar na het starten van het strafproces tegen de vier verdachten. "Ik moet wat ik al die tijd heb meegemaakt een keer goed kwijt kunnen", zegt Kotte.

'Ze kon niet verkroppen dat ze haar kinderen overleefde'

Zijn verklaring baseert hij op zijn dagboekaantekeningen, gedachten die al honderdmaal zijn gepasseerd in zijn hoofd. Kotte gaat de rechter meegeven hoe zijn leven sinds de ramp op z'n kop is gezet. "We zijn met z'n allen in een rijdende trein geslingerd", zegt hij. "We staren naar buiten, we hebben geen idee waar het gaat eindigen."

"Het trieste is dat mijn vrouw dat niet meer heeft volgehouden", vertelt Kotte. "Zij kon niet verkroppen dat zij haar kinderen overleefde." Spreken voelt voor hem als iets wat hij moét doen.

'Je bent het aan je kinderen verplicht'

"Je bent het aan je kinderen verplicht dit tot een goed einde te brengen, wat dat ook moge zijn in dat geval." Dat de rechtbank zoveel dagen uitgetrokken heeft om naar de nabestaanden te luisteren, geeft volgens Kotte aan dat zij het belangrijk vinden.

"Ik praat niet over het beïnvloeden van de rechter, maar feit dat hij er kennis van neemt is belangrijk. Zodat hij speelveld-inzicht krijgt wat het met nabestaanden heeft gedaan."

Bron: EenVandaag

'Enorme achtbaan'

Mirjam van Zuijlen van Slachtofferhulp was direct na de ramp betrokken en zat al snel bij de nabestaanden aan tafel. "Zij zitten in een enorme achtbaan", vertelt ze. "Ik kom bij hen thuis en kijk: wat is er als eerste nodig." Ze let vanaf de start van een zaak al op wat geschikt is om bij het spreekrecht te gebruiken. "Soms zegt iemand iets en dan denk ik; hé, dat kunnen we later gebruiken bij het spreekrecht."

Vanuit haar rol ging Van Zuijlen mee naar zittingen en naar de reconstructie van het vliegtuig op vliegbasis Gilze-Rijen. "Dat vond ik heel bijzonder", vertelt ze. Daar konden nabestaanden met eigen ogen het vliegtuigwrak zien. "Waar is die raket nou ingeslagen, waar zat mijn geliefde? Het werd ineens heel tastbaar, dat heb je nodig als slachtoffer."

'Essentieel voor de verwerking'

Ongeveer 90 mensen zullen hun spreekrecht uitoefenen, live in de rechtszaal of via een videoverbinding. "Essentieel voor de verwerking en erkenning die je krijgt als slachtoffer", zegt Van Zuijlen. "Spreken is een recht." De nabestaanden mogen ook iemand anders aanwijzen die voor hen spreekt.

Van Zuijlen zal tijdens het voorlezen van de verklaringen ook aanwezig zijn. Voor nabestaanden een emotioneel beladen moment, vertelt ze. In dat enorme dossier gaat het dan over jouw geliefde. "En het is niet alleen je eigen spreekrecht uitoefenen", zegt ze. "Het luisteren daar naar anderen is ook heel emotioneel." Anton Kotte herkent dat. "Ik ga daar staan in de wetenschap dat ik al die mensen nooit had willen ontmoeten."

Het dossier een gezicht geven

De rechtbank heeft 15 zittingsdagen uitgetrokken, zo'n 3 weken. Het komt niet vaak voor dat zoveel nabestaanden het woord krijgen. Maar iedere verklaring verdient het om gehoord te worden, zegt Van Zuijlen. "Ieder verhaal is uniek. Dit is een heel klein stukje van het hele proces."

"Het gaat er meer over dat je wil vertellen wat het met je doet en wat het heeft gedaan. Zodat het dossier een gezicht krijgt." In principe mag een nabestaande ook alles zeggen in zijn of haar verklaring. "Maar schelden is niet oké", licht Van Zuijlen toe.

Nerveus voor spreekrecht

Ook al duurt het megaproces nu ruim 1,5 jaar, Anton Kotte heeft tot nu toe geen enkele zitting gemist. Maar nu hij eindelijk zelf zijn stem mag laten horen, bouwt de spanning op. Hij is nerveus voor zijn spreekrecht. "Omdat en plein public te doen. Komen we wel uit onze woorden? Een tekst opschrijven is anders dan het uitspreken. Iedereen zal proberen er op zijn eigen manier vorm aan te geven." Zijn jongste zoon zal in de zaal aanwezig zijn, dat geeft hem steun.

"Een rechter zal altijd begrip hebben dat je emotioneel bent, of dat je even moet stoppen", zegt casemanager Van Zuijlen. Ze begeleidt de nabestaanden de zaal in en vangt ze daarna weer op. "Voor de ontlading", legt ze uit. "Die komt na afloop omdat je zoveel spanning opbouwt."