Waarom is er nog geen landelijk vuurwerkverbod? En 4 andere veelgestelde vragen beantwoord

Vuurwerk afsteken: na 2 coronajaren mag het straks weer weer. Maar niet in 12 gemeenten, daar geldt namelijk een lokaal vuurwerkverbod. EenVandaag vroeg: wat wil jij weten over het vuurwerkverbod? We geven antwoord op de 5 meest gestelde vragen.

1. Waarom is er nog geen landelijk vuurwerkverbod ingevoerd?

Omdat de Tweede Kamer daar nog niet mee heeft ingestemd. Afgelopen zomer werd erover gedebatteerd nadat GroenLinks en de Partij voor de Dieren (PvdD) een voorstel deden voor een algeheel afsteekverbod voor consumentenvuurwerk. Daar bleek geen meerderheid in de Kamer voor te zijn, omdat te veel partijen twijfels hadden.

Partijen twijfelden onder meer over de traditie die dan zou verdwijnen, de kosten voor alternatieve vuurwerkshows en of het verbod wel te handhaven zou zijn. Ook wilden ze afwachten of een gedeeltelijk vuurwerkverbod werkt. Die is dit jaar voor het eerst van kracht. Dat betekent dat er geen vuurwerk uit categorie F3 meer verkocht mag worden en geen knalvuurwerk en vuurpijlen uit de categorie F2.

GroenLinks en PvdD houden hun plan voor een landelijk vuurwerkverbod daarom nog even vast 'ondanks dat dit niet zonder veiligheidsrisico's is'. Dat doen ze zodat de effecten van het gedeeltelijke vuurwerkverbod meegenomen kunnen worden bij een beslissing over een eventueel algeheel vuurwerkverbod. Daarover wordt na de jaarwisseling verder gepraat in de Tweede Kamer.

2. Waarom voeren sommige gemeenten geen vuurwerkverbod in?

Den Haag en Utrecht zijn 2 grote steden die geen vuurwerkverbod invoeren. Den Haag doet dat omdat zo'n lokaal verbod alleen voor het afsteken geldt, vuurwerk verkopen en het bij je dragen mag wel. Dat maakt handhaven volgens de gemeente lastig. Een landelijk vuurwerkverbod zou volgens de Hofstad duidelijkheid geven aan bewoners, verkopers en handhavers en is daardoor effectiever.

Ondanks dat Utrecht al jaren voorstander is van een landelijk afsteekverbod voert de gemeente geen lokaal verbod in dit jaar. 1 van de redenen is dat er geen landelijk verbod komt, maar ook ervaringen van de afgelopen jaarwisseling wegen zwaar mee. Toen werd er ondanks het 'coronaverbod' toch massaal vuurwerk afgestoken in de Domstad. "Dit laat zien dat draagvlak voor een verbod nog steeds een belangrijk punt van aandacht is", zegt burgemeester Sharon Dijksma.

Beide gemeenten zetten wel volop in vuurwerkvrije zones. In Utrecht zijn er dit jaar meer dan ooit. Den Haag telt er inmiddels 53. Dat zijn vooral gebieden rondom ziekenhuizen, kinderboerderijen en dierenopvanglocaties, en in parken en natuurgebieden.

3. Hoe gaan gemeenten dit verbod handhaven?

Volgens voorzitter Wim Groeneweg van politiebond ACP is handhaven eigenlijk niet te doen. "Het onmogelijke wordt gevraagd", zegt hij. De capaciteitsproblemen bij de politie zijn al groot en eigenlijk vindt de vakbondsleider dat gemeenten de rest van het jaar al minder vaak een beroep op de politie zouden moeten doen.

"Zo'n vuurwerkverbod is alleen maar show, voor de bühne", zegt Groeneweg. Volgens hem kan een afsteekverbod voor consumentenvuurwerk alleen een succes worden als er ook een verbod komt op de verkoop van vuurwerk.

Burgemeester Ton Heerts van Apeldoorn, 1 van de 12 gemeenten waar dit jaar een vuurwerkverbod van kracht is, geeft toe dat handhaven ingewikkeld is. Er wordt gehandhaafd op 'excessen', maar hij verwacht niet dat oud en nieuw vuurwerkvrij zal verlopen. In Apeldoorn gaan ze ervan uit dat er jaren nodig zijn voordat inwoners gewend zijn aan een jaarwisseling zonder vuurwerk. Er worden daarom aftelfeesten georganiseerd met een professionele vuurwerkshow. Ook is er geld vrijgemaakt voor inwoners om hun eigen oud en nieuwfeest te organiseren.

WIm Voermans. hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, is geen voorstander van een lokaal vuurwerkverbod, mede vanwege de moeilijke handhaving. "Als je een verbod afkondigt dat je eigenlijk niet kan handhaven, zorg je ervoor dat mensen de regels niet meer serieus nemen of gaan naleven."

4. Wat zijn de straffen bij overtredingen?

Bij een eerste overtreding krijg je geldboete van 250 euro, maar als je vaker gepakt wordt, kan er ook een taakstraf om de hoek komen kijken. Als het om illegaal vuurwerk gaat, gaan de straffen omhoog. Boetes zijn dan minimaal 400 euro als je het vuurwerk in je bezit hebt. Als je betrapt wordt op het afsteken van illegaal vuurwerk komt daar nog 400 euro bovenop.

Daarnaast krijgen daders ook een aantekening in hun strafblad. Dat heeft weer als gevolg dat je bijvoorbeeld geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) meer kunt krijgen. Die heb je soms nodig voor een nieuwe baan, stage of opdracht als zzp'er of vrijwilliger.

Minderjarigen krijgen een Halt-straf als ze worden betrapt op het illegaal afsteken van vuurwerk. Jongeren krijgen dan een alternatieve straf - zoals het schoonvegen van de straten na oud en nieuw - om ze aan te sporen tot ander gedrag om zo herhaling te voorkomen.

5. Wat zijn de alternatieven, een professionele vuurwerkshow?

De alternatieven verschillen per gemeente en ook in de Tweede Kamer speelt dit mee in de afweging voor het uiteindelijk invoeren van een landelijk vuurwerkverbod. Zo organiseert Utrecht bijvoorbeeld niets, omdat daar geen geld voor is. Den Haag bekijkt nog of er iets georganiseerd kan worden, maar laat dat afhangen van capaciteit bij de hulpdiensten en of er wel genoeg budget is.

Apeldoorn pakt het anders aan: de gemeente organiseert dus verschillende aftel- en nieuwsjaarsfeesten en heeft daar ook voor meerdere jaren geld voor uitgetrokken. Per jaar gaat het meer dan 350.000 euro. Ook in Amsterdam, waar dit jaar een vuurwerkverbod van kracht is, zijn verspreid over de stad nieuwjaarsvieringen, zoals een 'spectaculaire licht- en vuurwerkshow' op het Museumplein en vuurwerkshows op andere plekken in de stad.