Waarom deze burgers ook de Nederlandse vlag ondersteboven hangen om de boeren te steunen bij hun protest

Het is de afgelopen weken door het hele land steeds vaker te zien: de Nederlandse vlag, ondersteboven opgehangen. En opvallend: ook bij burgers in woonwijken. De vraag is wat die mensen beweegt er eentje op te hangen.

Bij het huis van Marjolein in Zwolle hangt de omgekeerde Nederlandse vlag aan de vlaggenstok, met een rode 'boerenzakdoek' erbij. Samen met haar man heeft zij een manege. "Ik doe het om de boeren te steunen natuurlijk", legt ze uit, "maar in eerste instantie ook om de voedselvoorziening. Ik heb twee kleine kinderen, van 9 en 11. Ik hoop dat zij straks niet in een soort hongersnood terechtkomen."

Zorgen over voedselvoorziening

Daar maakt ze zich vooral zorgen over omdat ze ziet dat het aantal boeren wordt teruggedrongen. "Ik denk dat we absoluut niet minder boeren en minder voedselvoorziening moeten hebben. Dat moet echt blijven, ook voor mijn kinderen. Want je ziet hoe het, zoals bijvoorbeeld nu in Oekraïne, toch nog mis kan gaan."

Het ophangen van de vlag is voor haar best nieuw: nooit eerder deed ze mee aan een politiek protest of een demonstratie. "Zo zijn wij eigenlijk helemaal niet", legt ze uit. "Wij zijn het nooit ergens niet mee eens. Dit is de eerste keer dat we dit doen."

Auto vol boerenzakdoeken

Ook de 26-jarige Jurian doet voor het eerst mee aan een vorm van politiek protest. "Eigenlijk kreeg ik voor de eerste keer het gevoel dat ik mijn stem moest laten horen", vertelt hij. "Het gaat de laatste jaren zo hard. Alles wordt duurder. Er worden nieuwe regels opgelegd, en er worden dingen doorgedrukt waar mensen het niet mee eens zijn."

Met allerlei acties spreekt hij zijn steun uit voor de boeren. "Mijn auto hangt vol met rode boerenzakdoeken en zelf draag ik er ook eentje bij me. Ik plaats zoveel mogelijk berichten op Facebook en ik probeer boeren in het weekend te helpen, want financieel kan ik ze niet steunen. Ook koop ik alles lokaal bij de boer."

Nieuw fenomeen

Het gebruik van de omgekeerde vlag als protestsymbool is volgens Davied van Berlo, historicus en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde, een voor Nederland nieuw fenomeen. "Het wordt pas in de afgelopen 4 à 5 jaar politiek gebruikt in Nederland", vertelt hij.

"Wel is het ook in Nederland in gebruik geweest in de 19de eeuw, voordat er radio bestond", legt hij uit. "Als er een drenkeling was, draaide men de vlag om, om aan andere schepen te laten zien dat er een noodsituatie was."

Afkomstig uit Amerika

Het huidige gebruik als vorm van protest komt volgens Van Berlo uit Amerika overwaaien. "Daar is het omdraaien van de vlag wat gebruikelijker. Je zag het bij de Trump-aanhang bij de bestorming van het Capitool. Je ziet het ook wel in films terugkomen, bijvoorbeeld in The Last Castle met Robert Redford. Daar zit het dus wat hoger in het bewustzijn."

In Nederland kent het gebruik een kortere geschiedenis. "De eerste keer dat ik het zag was bij de demonstraties van de Gele Hesjes rond 2018 en 2019", zegt Van Berlo. "Vervolgens werd het bij de demonstraties tegen het coronabeleid gebruikt. En recentelijk is het dus ook opgepikt door de boeren."

Slimme marketingtruc

Een betrekkelijk nieuw politiek middel dus, dat volgens Van Berlo heel goed inspeelt op de rol van de vlag als nationaal symbool. "Ze proberen eigenlijk neer te zetten: het hele land is in nood, we moeten allemaal in opstand komen. Dat is uiteindelijk gewoon hun politieke mening, maar door de vlag te gebruiken, proberen ze te laten zien: 'Wij zijn niet de enigen die dit vinden, het is heel Nederland.' Dat is hun claim."

Omdat de Nederlandse vlag wordt gebruikt, slaan de protesten goed aan, denkt Van Berlo. "Het is natuurlijk makkelijk om te doen, want bijna iedereen heeft wel een Nederlandse vlag liggen. Je hoeft niks te bestellen, het kost geen geld, je hoeft hem alleen om te draaien. Dus het is ook heel toegankelijk. Als marketingtruc is het dus heel slim gevonden."

'Beeldvorming klopt niet'

Jurian is zelf geen boer, maar tijdens zijn werk in de buitendienst bij de gemeente Hardinxveld-Giessendam komt hij er wel veel tegen. "Wat er nu gaande is, klopt gewoon niet." Hij verwijst daarmee naar het stikstofprobleem, dat volgens hem niet bestaat. Wie naar het Journaal kijkt, krijgt in zijn ogen niet het hele verhaal voorgeschoteld. Zelf heeft hij mede daarom geen tv meer in huis. Zijn nieuws haalt hij van internet.

Het grijpt Jurian aan dat veel boeren moeten stoppen met hun bedrijf. "Het is oneerlijk. Een op de drie boeren in Nederland staat te boek als miljonair, maar daar wordt niet bij gezegd dat hun vermogen vooral zit in materieel en land." De beeldvorming is kortom niet correct, vindt hij.

Geen opvolger

De vlag hangt bij Marjolein vooral als blijk van steun aan de buitenwereld. "Niet alleen voor de boeren die hier voorbij rijden, maar eigenlijk om aan iedereen te laten zien dat wij niet achter de stikstofplannen staan."

Marjolein en haar man zijn allebei opgegroeid op een boerderij, maar namen het bedrijf van hun ouders niet over. Ze denkt dat daar een mogelijke oplossing kan liggen. "Er zijn er zoveel die geen opvolger hebben", merkt ze op. "Laat hen dan vrijwillig stoppen, in plaats van de andere boeren, en zoek zo een oplossing met elkaar."

Saamhorigheid

Jurian vindt het belangrijk zijn protest niet alleen bij zichzelf te houden, maar ook actief uit te dragen. "Het is mijn manier om te laten zien dat ik met ze meeleef, dat de boeren bij mij terecht kunnen voor een luisterend oor, als ze daar behoefte aan hebben." In online groepen, maar ook offline, vindt hij daarin een gemeenschap van gelijkgestemden.

"Als ik vanuit mijn werk naar huis rijd, kom ik best veel vrachtwagens en busjes tegen. En die toeteren allemaal, steken hun duimen omhoog. Dan voel ik de saamhorigheid die ik op veel momenten mis."

5 termen die je moet kennen om de stikstofcrisis te volgen