Meningen verdeeld over hoe racisme aan te pakken, helft ziet een training op werk wel zitten

De meeste mensen (67 procent) vinden het terecht dat er een maatschappelijke discussie over racisme gevoerd wordt in Nederland. Maar over hoe we institutioneel racisme, zoals bij de Belastingdienst, moeten aanpakken verschillen de meningen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 26.000 leden van het Opiniepanel. De helft voelt wel wat voor een bewustwordingstraining op de werkvloer. Een diversiteitsquotum is daarentegen niet populair. Aan het onderzoek deden 24.000 witte mensen en 1.600 mensen van kleur mee. De laatste groep maakt nog steeds regelmatig institutioneel racisme mee. Veel witte deelnemers zijn juist bang om ten onrechte voor racist uitgemaakt te worden.

Belastingdienst

Eind mei erkende het kabinet dat er bij een deel van de Belastingdienst jarenlang institutioneel racisme plaatsvond. Ruim twee derde van alle deelnemers (71 procent) vindt die erkenning een goede zaak.

Veel mensen noemen het schandalig dat bepaalde groepen op basis van hun achtergrond of religie een verhoogd risico hadden om op een 'zwarte lijst' van fraudeurs te komen. Het minste wat we kunnen doen is dat erkennen, menen ze. Al zeggen velen erbij dat dat wel te laat komt.

Training in bewustwording

Medewerkers van de Belastingdienst krijgen nu een training om ze bewuster te maken van hun vooroordelen. Moet er bij de overheid en in het bedrijfsleven standaard zo'n training 'bewustwording racisme' komen?

De witte deelnemers zijn verdeeld: 49 procent is voor zo'n training voor alle werknemers, 36 procent vindt het een slecht plan. De ondervraagden van kleur zijn positiever: 64 procent is voor, 20 procent tegen.

Belangrijke stap

Voorstanders vinden meer bewustwording een belangrijke stap. "Als je (onbewuste) patronen gaat herkennen en erkennen kun je er ook wat mee doen", zegt iemand.

Een deelnemer van kleur voegt daaraan toe: "Laat zo'n cursus geven door iemand die zelf racisme meemaakt, niet door iemand die zich kan 'inleven', want die brengt geen ervaring uit eerste hand over."

'PowerPoint verandert weinig'

Tegenstanders gebruiken verschillende argumenten. Een deel vindt dat het vooral een lege huls is waarmee bedrijven goede sier willen maken. Voor echte bewustwording is volgens hen veel meer nodig.

"Het ziet er mooi uit op papier. Al helemaal in een persbericht. Maar racisme zit diep. Het woord institutioneel wordt er niet zomaar bijgezet. Een dagje of middag training met PowerPoint en koffie zal dat niet veranderen", zegt een deelnemer daarover.

Verschillen en ergernissen uitvergroot

Een andere groep denkt juist dat zo'n training de verschillen tussen mensen uitvergroot. Met als gevolg dat ze eerder uit elkaar gedreven worden dan bij elkaar komen. Veel witte deelnemers vrezen dat ze daarin ten onrechte van racisme beschuldigd zullen worden. "Een training bewustwording racisme gaat van de veronderstelling uit dat men racistisch is. Dat ben ik niet, dus daar heb ik geen zin in."

Dit gevoel leeft breder. Zes van de tien witte deelnemers (59 procent) zijn het eens met de stelling: 'Ik ben geen racist, maar in de huidige discussie krijg ik vaak het gevoel dat ik wel als racist word weggezet.' "Ik voel me tegen mijn zin in in een hoek gedrukt waar ik me niet in thuis voel", motiveert iemand.

Ervaringen institutioneel racisme

Niet alleen bij de Belastingdienst, maar ook bij andere organisaties en bedrijven maken mensen van kleur nog steeds regelmatig institutioneel racisme mee. In de 2 jaar na de grote Black Lives Matter-demonstraties lijkt er wat dat betreft weinig veranderd.

Drie van de tien (29 procent) geven aan dat ze in de afgelopen 2 jaar gediscrimineerd zijn door een landelijke of gemeentelijke overheidsinstantie. Bij de witte deelnemers is dat een stuk lager: 7 procent.

Discriminatie in winkels

Ook bij de politie is er een duidelijk verschil. Van de witte deelnemers maakte 2 procent discriminatie door agenten mee, bij de ondervraagden van kleur gaat het om één op de vijf (20 procent).

Winkels en bedrijven scoren het hoogst: 32 procent van de mensen van kleur maakten hier in de laatste twee jaar iets mee, tegenover 6 procent van de witte deelnemers. Het gaat dan bijvoorbeeld om problemen bij het solliciteren of een tas die extra vaak wordt gecontroleerd.

Tegen diversiteitsquotum

In het onderzoek werden verschillende oplossingen voorgelegd om racisme in Nederland te bestrijden. Bewust meer mensen met een migratieachtergrond in dienst nemen, zoals de NPO nu bijvoorbeeld doet, vinden de panelleden geen goede oplossing. Slechts een kwart van alle deelnemers (23 procent) is voor een diversiteitsquotum van 15 procent voor overheid en bedrijfsleven. De meesten vinden dat je gewoon de beste kandidaat moet nemen, ongeacht zijn of haar achtergrond.

Bij de deelnemers van kleur is er wat meer draagvlak (48 procent), omdat ze nu té vaak het gevoel hebben dat ze er niet tussen komen. De andere helft van hen is tegen (37 procent) of weet het niet (15 procent). Zij hebben niet veel zin om met zo'n stempel binnen te komen.

Les voor op school en voorbeeldfunctie politie

Over sommige oplossingen zijn de deelnemers het, ongeacht hun huidskleur, wel eens. Zo is er steun voor het verplicht behandelen van racisme op scholen. Twee derde van alle ondervraagden (66 procent) is hier voor. Volgens sommigen kun je daar niet vroeg genoeg mee beginnen: "Je moet bij de kleuters al aandacht besteden aan discriminatie. Hoe vroeger hoe beter. Zo kun je het aanleren van slechte gewoonten voorkomen."

Er is ook waardering voor de politie die discriminatie tussen agenten onderling strenger gaat aanpakken. Agenten die zich racistisch gedragen tegenover collega's moeten voortaan rekening houden met ontslag. 67 procent vindt dit een goede zaak. "De politie moet er zijn voor iedereen, ongeacht sekse, huidskleur of levensovertuiging. Ze hebben een voorbeeldfunctie", licht een panellid toe.