Op 4 maart verliezen zogenaamde derdelanders - vluchtelingen uit Oekraïne die niet de Oekraïense nationaliteit hebben - het recht op gemeentelijke opvang en het recht om hier te mogen werken. Voor Ilyass en Fatma betekent dat veel onzekerheid.
Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen die in Oekraïne werkten of studeerden toen de oorlog uitbrak. Ilyass Sahin (24) is een van hen: hij emigreerde in 2016 van Marokko naar Oekraïne, onder andere om farmacologie te kunnen studeren. Met zes Marokkaanse vrienden bouwde hij een nieuw leven op in Charkov.
Studie in Nederland afgerond
Zo heeft hij daar een bedrijf dat studenten begeleidt die naar Oekraïne willen komen. Maar toen Rusland Oekraïne binnenviel, ontvluchtte hij zijn nieuwe thuisland. De vluchteling belandde uiteindelijk op een boot van de gemeentelijke opvang in Amsterdam.
Ilyass haalde hier het laatste tentamen van zijn studie en heeft inmiddels een baan gevonden bij De Regenboog Groep, waar hij werkt als coördinator bij de opvang van Oekraïense vluchtelingen.
'Het maakt ons onzeker en depressief'
Hij houdt zich naar eigen zeggen niet alleen bezig met regelwerk, maar zorgt ook voor 'good vibes' in de opvang. "Alle mensen die hier zitten, willen hier niet zijn", legt de coördinator uit. "Ze zijn hier uit nood en laten de moed weleens zakken."
Het nieuws dat de gemeentelijke opvang na 4 maart ophoudt, maakt de derdelanders in de opvang 'onzeker en depressief', ziet hij. "We hoorden vrij plotseling dat ons recht op opvang en om te mogen werken niet verlengd wordt."
Opvang van derdelanders
Nederland is 1 van de landen die zogenaamde derdelanders tijdelijke bescherming gaf toen de oorlog in Oekraïne uitbrak. Op 4 maart loopt die bescherming voor 4.700 mensen af (telling van het ministerie van Justitie en Veiligheid) . Ze moeten dan terug naar hun moederland of een asielaanvraag doen. Ook mogen ze vanaf dan niet meer werken in Nederland. 68 procent van de derdelanders die uit Oekraïne zijn gevlucht, heeft op dit moment een betaalde baan.
In andere Europese landen, waaronder Duitsland, is aan derdelanders helemaal geen tijdelijke bescherming geboden. Nederland stelde zich coulant op voor iedereen die op 24 februari 2022 - de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel - legaal in Oekraïne verbleef. Dus ook voor mensen die de Oekraïense nationaliteit niet hebben.
Intussen wordt er tussen gemeenten en de Rijksoverheid onderhandeld om de derdelanders mogelijk toch langer op te vangen. Staatssecretaris Eric van der Burg van Migratie wil onderzoeken welke gevolgen een verlenging van de gemeentelijke opvangregeling zou hebben.
'We willen het liefst terug'
"Na 4 maart ben ik illegaal", zegt Ilyass. Hij vindt het onterecht dat de tijdelijke bescherming van derdelanders stopt: "Zij zijn een deel van de Oekraïense gemeenschap, ze wonen daar vaak al al heel lang."
Ook het feit dat hij straks niet meer mag werken vindt de coördinator bij De Regenboog Groep lastig te begrijpen. Hij probeert er hier het beste van te maken, maar wil uiteindelijk - net als veel andere derdelanders - het liefst weer terug naar Oekraïne als het daar veilig is. "We zijn allemaal weg van Oekraïne."
Getrouwd met Oekraïense dj
Ook Fatma Azibi (31) wil liever gisteren dan vandaag terugkeren naar Oekraïne. Nadat ze vanwege de oorlog naar Nederland vluchtte belandde de Algerijnse in een gemeentelijke opvanglocatie. Ze werkt nu bij een online klantenservice in Hoofddorp.
Fatma kwam in 2017 via Facebook in contact met een Oekraïense dj, twee jaar later trouwde ze met hem en emigreerde ze naar Oekraïne. Het weinige contact dat ze met haar familie had is sindsdien verder verdampt.
Trouwpapieren niet voldoende
Haar vader en broers in Algerije hebben namelijk moeite met dat haar echtgenoot christelijk is en het feit dat Fatma overweegt om zelf ook christen te worden.
Terugkeren naar haar moederland is volgens de vluchteling dan ook geen optie. Haar Oekraïense trouwpapieren zijn echter (nog) niet voldoende om recht te houden op opvang in Nederland.
Terug naar het moederland?
Voor de derdelanders als Ilyass en Fatma is de keuze na 4 maart: terugkeren naar hun moederland of asiel aanvragen in Nederland. Ilyass en Fatma maken alleen geen kans op een verblijfsstatus omdat ze in principe veilig naar Marokko en Algerije zouden kunnen terugkeren.
Beiden hopen dat dat niet nodig zal zijn en Nederland hen kan blijven opvangen totdat ze kunnen terugkeren naar Oekraïne. Ilyass benadrukt dat Oekraïne nu zijn thuisland is: in Charkov heeft hij zijn bedrijf, werk en vrienden.
'Ik wil hier graag bijdragen'
In Marokko zou hij helemaal opnieuw moeten beginnen en dat is financieel moeilijk: "Ik had niet gepland om de komende 10 jaar terug te gaan naar Marokko. En ik wil dat ook echt liever niet."
Daarom wil hij in Nederland blijven totdat hij weer terug kan naar Oekraïne. "Ik werk hier en wil hier graag bijdragen tot het mogelijk is om weer terug te gaan Charkov."
Ondergeschikt aan mannen
Voor Fatma zou terugkeer naar Algerije onder meer betekenen dat ze in een ondergeschikte positie terecht zal komen. Ze moet daar ondergeschikt zij aan mannen, wat betekent dat haar leven er heel anders uit komt te zien dan het leven dat ze in Oekraïne leidde.
Ze hoopt dat haar Oekraïense echtgenoot binnenkort veilig naar Nederland kan komen. Ook omdat nog onzeker is wat er na 4 maart zal gebeuren. Komt ze op straat te staan of blijft de gemeente haar toch opvangen? Er is geen landelijk beleid, dus hoe de opvang er na die datum uit komt te zien zal per gemeente verschillen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.