Het team van marechaussee Mike vond cruciaal bewijs op rampplek MH17: 'Helemaal zonder gevaar was het niet'

Maandenlang zochten tientallen leden van de Koninklijke Marechaussee in oorlogsgebied naar slachtoffers en wrakstukken van rampvlucht MH17. Mike leidde de speciale eenheid die cruciaal bewijs vond: een deel van de Buk-raket die het vliegtuig neerhaalde.

De Koninklijke Marechaussee speelde een grote rol in het terughalen van de lichamen van de slachtoffers, wrakstukken van vlucht MH17 en later ook bewijsmateriaal. "Ik ben blij dat wij zoveel mensen duidelijkheid hebben kunnen geven wat er met hun familielid, partner of geliefde is gebeurd", zegt marechaussee Mike.

Conflict ingezogen

Vanwege zijn huidige functie en de oorlog die nog in volle hevigheid woedt, wil Mike niet herkenbaar in beeld. Als hij nu naar de oorlog in Oekraïne kijkt, ziet hij plaatsnamen die hij passeerde en waar hij mensen sprak. "Waar vrouwen, kinderen buiten hun leven leidden en de mannen naar het werk gingen en weer terug."

Mike vindt het moeilijk om te zien dat dat er nu al meer dan tien jaar een conflict op Europees grondgebied is. "Dus als ik daar nu aan terugdenk, dan denk ik eerst aan al die mensen die nu in dat conflict gezogen worden. Nog meer mensen."

Eerste slachtoffers oorlog

Terugdenkend aan de momenten dat hij aan werk was op de MH17-crashsite bekruipt hem maar één gevoel. "Oorlog", zegt hij. "Dat was echt een oorlogsgebied en dat is het nu nog steeds." Voor veel mensen was de oorlog daar jarenlang een 'ver-van-hun-bedshow'. "En ik denk dat de familieleden van de slachtoffers, maar ook de mensen die daar geweest zijn, zich wel beseffen dat het toen wel menens was."

Dat er meer dan separatisten aanwezig waren in het gebied leek op dat moment al wel duidelijk, zegt Mike. "We hebben de Oekraïners toen zichzelf al kranig zien verdedigen", vertelt hij. "MH17 en alle slachtoffers van alle landen die daarbij betrokken zijn, behoren tot de eerste slachtoffers van de huidige oorlog die we nu nog zien in Oekraïne."

Ravage

Mike was er de eerste weken na de ramp met MH17. Wat hij zou aantreffen, wist hij van tevoren niet. "We hadden satellietbeelden gezien dus we wisten dat het in een gebied lag waar twee frontlinies doorheen liepen", vertelt hij. "Maar uiteindelijk weet je niet echt wat je aantreft", zegt Mike, die ook in Afghanistan diende. "Je denkt dat je heel veel weet en toch was dat heel anders."

De rampplek was een 'ravage', vertelt hij. Een gebied van 14 vierkante kilometer, met verbrandde en minder verbrandden delen, midden in de frontlinie. In de eerste periode is er maar één prioriteit: het terugbrengen van de slachtoffers naar Nederland. "Het doet wat met je als mens, het doet wat met je emotie", zegt hij. "Gelukkig konden we daar met elkaar goed over praten en dat hebben we op de dagen dat we op de crashsite zijn geweest ook veel gedaan."

'We waren de handen en voeten'

In het gebied komen, ging zeer moeizaam en lukt sommige dagen helemaal niet. Een diplomatieke, goede leidinggevende zorgt ervoor dat er in kleine groepjes toegang komt tot de rampplek, vertelt hij. "Die heeft uiteindelijk voor elkaar gekregen dat wat we vonden, we dat ook mee terug konden nemen." Ze bergen wrakstukken en slachtoffers, terwijl de oorlog in volle omvang gaande was.

"Wij deden daar de beveiliging voor, maar omdat het zo klein was, waren wij ook de handen en voeten die samen met de lokale brandweerlieden het zware werk deden." Slapen lukte de ene nacht wel, de andere niet. Zich bewust ook van de verantwoordelijkheid dat hij slachtoffers, maar ook bewijslast mee naar Nederland zou nemen. "Zodat we ook voor de familieleden, de partners, duidelijkheid konden bieden."

Wrakstukken bij lokale bevolking

Mike keert in het najaar van 2014 en begin 2015 terug naar het gebied voor een nieuwe missie. De lokale bevolking had wrakstukken verzameld die opgehaald konden worden. Opsporingsinformatie wees erop dat hier cruciaal bewijs bij zou kunnen zitten. Het gebied lag toen nog steeds in de frontlinie. "In een van die locaties troffen we inderdaad raketonderdelen aan. Vanuit de beperkte kennis die je dan hebt, lijkt het daar dan ook heel erg op."

Later werd door het internationale Joint Investigation Team (JIT) vastgesteld dat het om een groot stuk van de Buk-raket ging. Zonder gevaar was de missie niet. "Ik denk niet dat ik overdrijf als iedereen die daar is geweest toch enig risico liep, zij het door het oorlogsgeweld, zij het door actieve benadering van personen die mogelijk een ander doel hadden dan ons toestaan bewijslast mee te nemen uit het gebied."

Bewijslast

Het is op het moment van de vondst al een half jaar na het neerhalen van het vliegtuig. "Uiteindelijk is het belangrijkste dat ze het aan ons hebben overgedragen en dat mensen het niet hebben weggegooid." Leden van Mike's team konden duidelijk maken dat de onderdelen naar Nederland moesten. "En we hebben dus heel erg ons best gedaan om die delen mee te kunnen nemen vanuit het gebied."

Het lukt de militairen om de delen mee te krijgen naar Nederland. "Zodat het onderdeel kon zijn van de bewijslast", zegt Mike. "Het is onderdeel geworden van de bewijzen die in de MH17-rechtszaak zijn gepresenteerd."

Schouder aan schouder

Mike is trots dat bijna alle slachtoffers terug zijn gekomen en dat ze het samen hebben gedaan. "Dat wij als Nederland schouder aan schouder stonden." Al heeft dat ook grote gevolgen gehad. "We zien dat een deel van onze collega's daar emotioneel dusdanig veel last van heeft gehad dat dit heeft geleid tot gedragsproblemen op het werk en ook privé. Sommige mensen konden daardoor niet in dienst blijven van defensie."

De opdracht is voltooid, maar mensen die er bij waren, dragen dus tot op de dag van vandaag littekens mee. Mike en z'n collega's zoeken daarom nog naar een manier om de missie echt af te kunnen sluiten. Daar past wel een herinnering bij die in dit soort gevallen normaal gesproken door het ministerie van Defensie wordt uitgereikt", vindt Mike. "En tegelijkertijd zeggen al die collega's: 'ik heb geen moment spijt dat ik ben gegaan. We zijn blij dat we voor de mensen die achter zijn gebleven echt iets konden betekenen'."