'Financiële zuinigheid is overboord': er gaat veel geld uitgegeven worden deze kabinetsperiode

De basisbeurs voor studenten komt terug, er gaan miljarden naar een beter klimaat en wonen en we krijgen nieuwe ministerposten. Het nieuwe coalitieakkoord kost veel geld. "Het nieuwe elan is vooral gekocht elan", zegt financieel journalist Martin Visser.

Er komt een eind aan de langste formatie ooit. Later horen we wie de nieuwe ministers en staatssecretarissen worden, maar vandaag zijn de plannen voor de komende kabinetsperiode gepresenteerd. Het coalitieakkoord heet 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'.

De portemonnee

De echte doorrekening van de plannen is er nog niet, die komt later van het Centraal Planbureau, maar het regeerakkoord is al wel doorgerekend door de partijen zelf. "De koopkracht neemt in 4 jaar in totaal met 2 procent toe", zegt Martin Visser van de Telegraaf.

Er is een groot verschil tussen werkenden en uitkeringsgerechtigden aan de ene kant, en pensioengerechtigden aan de andere kant. "De eerste groep krijgt er 2 procent koopkracht bij, en de tweede groep moet het doen met een half procent."

Geld erbij, geld eraf

Wat Visser opvalt, is dat er veel geld uitgegeven gaat worden. "De financiële zuinigheid is overboord. Er moet ook geld naar klimaat, het onderwijs, dus het is begrijpelijk, maar het is wel opvallend." Tegelijkertijd wordt er voorgesorteerd op minder leuk nieuws: bezuinigingen. "Er wordt bijvoorbeeld 4,5 miljard in de zorg bezuinigd, maar dat is dan voor het volgende kabinet."

"De pandemie heeft de tekortkomingen van de zorg blootgelegd", zegt politiek commentator Joost Vullings. "Er komt dus eerst geld bij en daarna gaat er bezuinigd worden. Dat is verwarrend."

Zorg tegen het licht

In het coalitie-akkoord staat dat er in 2023 eerst 1,1 miljard bijkomt in de zorg om de 'pandemische paraatheid' te verbeteren. "Dus dat als er een pandemie uitbreekt, je snel meer ic-bedden hebt. Ze zorgen voor meer opleidingen", legt Vullings uit. "Maar structureel gaan ze richting 5 miljard bezuinigingen na deze kabinetsperiode."

Financieel journalist Visser vult aan: "Het hele zorgpakket wordt tegen het licht gehouden. Ze nemen 4 jaar om te kijken: waar gaat het geld naartoe en wat is nodig? Waar werkt het goed en waar niet." Op basis daarvan wordt dus later weer bezuinigd.

De begroting

In het regeerakkoord staat dat er 25 miljard euro gaat naar oplossingen voor het stikstofprobleem. "Dat is eenmalig via een fonds dat je niet hoeft mee te nemen in de begroting", zegt Vullings. "13 miljard euro voor het stikstofprobleem is wel structureel."

Ondanks dat er grote bedragen uitgegeven gaan worden, blijft de staatsschuld in deze doorrekening van de regerende partijen gelijk. "Dat kan alleen maar als de uitgaven even hard stijgen als de economie. Dan is het verantwoord. Maar het is dus wachten op de definitieve doorrekening van het CPB", zegt Visser.

Arbeidsmarkt en toeslagen

De nieuwe regering wil flexwerken inperken. "Allerlei oproepcontracten worden sterk aan banden gelegd. Maar een van de punten waar Koolmees niet uitkwam was: wat is nu een zzp'er. Wie is een ondernemer en wie is eigenlijk een schijnzelfstandige? Dat staat nu niet in het akkoord. Dat moet een nieuwe minister dus wél voor elkaar zien te krijgen", zegt Visser.

De ambitie van het nieuwe kabinet is ook om toeslagen te schrappen. "De ambitie is concreet, maar hoe ze dat dan doen, staat er nog niet in", zegt Visser. "De kinderopvang wordt voor veel werkenden gratis, maar hoe dat eruit moet gaan zien horen we de komende tijd. Heel veel mensen in Nederland krijgen een of meer toeslagen, dus het is heel bewerkelijk om dat allemaal af te schaffen."

Hoofdlijnen

Dat er niet heel veel details in het regeerakkoord staan, was volgens Joost Vullings wel te verwachten. "De details over bijvoorbeeld het afschaffen van de toeslagen ontbreken nu, want je wilt dat het systeem zo gemaakt wordt dat mensen niet meteen heel hard gestraft worden als ze een keer een foutje maken. Ze wilden een regeerakkoord op hoofdlijnen. De details worden nog uitgewerkt en dat geduld moeten we opbrengen."

De partijen waaruit het kabinet gevormd gaat worden, konden de afgelopen tijd niet altijd goed met elkaar door één deur. Maar de chemie tussen de formerende partijen is nu goed, zegt Vullings. "De onderhandelingen hebben de vier partijen goed gedaan, maar er is het afgelopen jaar natuurlijk ontzettend veel gebeurd tussen die partijen. Dus op het moment dat er stress uitbreekt, en dat gebeurt vroeg of laat in een kabinet, dan moet blijken of die oude wonden weer snel worden opgereten."

Bescheidenheid

"Wat mij opviel is de bescheidenheid waarmee het regeerakkoord werd gepresenteerd", zegt hij. "Als je met z'n vieren zo lang hebt onderhandeld, kun je opgelucht zijn en wil je van de daken schreeuwen dat het gelukt is, maar dat doen ze niet."

Het is een zwaar politiek jaar geweest door de toeslagenaffaire, het coronabeleid en bijvoorbeeld de stikstofcrisis. "Je hoort ze nu zeggen: 'Dit zijn onze plannen, laten we ze vooral gaan uitvoeren, om ook het vertrouwen weer te herstellen. Ze willen het dus eerst echt laten zien, voordat ze gaan zeggen: 'Dit zijn goede plannen'", besluit Vullings.