'Eetstoornis is een hele competitieve ziekte': hoe anorexia een 'wedstrijd' wordt op social media

De invloed van social media op mensen met anorexia is groot, blijkt uit onderzoek van het LUMC. Als iemand een keer zoekt op afvallen of diëten, krijgt diegene meer van zulke filmpjes te zien. En dat kan versterkend werken: "Je kan er helemaal in opgaan."

Ook Carlijn Hoogeveen (21) kreeg als tiener op social media steeds meer profielen van mensen met een eetstoornis te zien. Terwijl ze op dat moment leed aan anorexia nervosa. "Mijn Instagram stond vol met heftige plaatjes."

Gevoel van controle

Carlijn leed op dat moment al jaren aan de ziekte. Het begon al op de basisschool: ze werd erg gepest en daarnaast lagen haar ouders in scheiding. "Toen merkte ik dat als je weinig eet, dat het dan verdooft. Dat is het begin geweest van mijn eetstoornis", vertelt ze.

Het gevoel van controle was erg belangrijk in haar tienerjaren en die vond ze in de eetstoornis. Het ging erg snel en Carlijn belandde zelfs in het ziekenhuis. Vervolgens werd ze opgenomen in een kliniek voor mensen met een eetstoornis.

Manier om gezien te worden

Daar kwam ze in aanraking met de zogenoemde 'recovery community'. Op TikTok en Instagram zijn er namelijk veel profielen waar een extreem mager uiterlijk wordt gepromoot. Jonge vrouwen met anorexia tonen hoe hun dagen in een kliniek er uitzien en wat ze op een dag eten.

Het is een manier om gezien te worden, weet Carlijn. "Een eetstoornis is een hele competitieve ziekte. Mensen vergelijken zich heel erg met elkaar en zoeken ook die verschillen tussen elkaar op", legt ze uit. "Als iemand dunner is dan jij, wordt dat gezien als: die doet het nog beter dan ik."

'Het triggert je heel erg'

Ook Carlijn kreeg steeds meer van dit soort 'heftige' berichten in haar tijdlijn. In plaats van dat het haar afschrok, bekeek ze juist meer beelden: "Het triggert je heel erg, want het zijn allemaal verhalen van mensen waarbij het ook heel slecht gaat. Maar ergens zoek je toch die triggers op om een reden te hebben om in je eetstoornis te blijven hangen."

"Een eetstoornis is ook ergens iets heel vertrouwds. Het is een vluchthaven, je kan er helemaal in opgaan", vertelt ze. "Je hoofd staat in het teken van eten of juist niet eten. Dus het is ook ergens fijn als je Instagram er dan ook weer vol mee staat, omdat het gewoon vertrouwd en veilig voelt."

Social media speelt belangrijke rol

Psychiater Tim Offringa ziet dat social media bij veel jongeren een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen van een eetstoornis. Voor een onderzoek van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft hij uitgebreid gesproken met jongeren die anorexia nervosa hebben gehad.

"Daarin hebben we gevraagd: 'Kunnen jullie ons eens meenemen in hoe die eetstoornis is begonnen, hoe die uiteindelijk erger werd en waardoor die erger werd. En wat jullie heeft geholpen om daar uit te komen", vertelt Offringa. "Een van de dingen die daarin heel erg opviel, is dat in de meeste verhalen social media een hele grote rol kreeg."

Waarschuwingen bij hashtags

Officieel zijn posts over eetstoornissen verboden op TikTok, maar 'recovery'-filmpjes over het herstel zijn wel toegestaan. Carlijn vertelt dat gebruikers die op video's met bepaalde hashtags klikken eerst een waarschuwing krijgen met de vraag of ze het echt willen zien. "Maar volgens mij klikt iedere eetstoornispatiënt dan gewoon: 'Ja, dat wil ik zien.'"

Ze vraagt zich af of digitale platformen kunnen tegenhouden dat mensen met anorexia dit soort content te zien krijgen. "Kijk, als je echt niet lekker in je vel zit en je hebt een eetstoornis, dan ga je het toch wel opzoeken. Ik weet niet echt of je daar heel veel tegen kan doen."

Betere balans in tijdlijn

Toch ziet psychiater Offringa nog wel mogelijkheden, vooral in het weerbaar maken van jongeren. "Waar ik een stukje hoop uit haalde is dat de jongeren die ik heb gesproken in dat onderzoek uiteindelijk ook deels wel aangaven: 'Als je mij vroeg leert hoe om te gaan met social media, dus dat ik weet waar de gevaren zitten, dan kan ik voorkomen dat ik die hele negatieve diepte in ga."

Bovendien vertelden jongeren de onderzoeker dat dit hen ook zou helpen om een betere balans in hun tijdlijn te vinden. "Dat ze actief konden zoeken op social media naar plekken waar werkelijk ook echt positieve informatie te vinden was."

Omringt met fijne dingen

Met Carlijn gaat het inmiddels stukken beter, mede dankzij social media. "Wat voor mij heel erg hielp was dat ik een passie had: ik wilde zingen, ik wilde acteren", vertelt ze. "En toen dacht ik: ik ga gewoon mensen volgen die ook die passie hebben. Als ik nu mijn Instagram open, dan staan er allemaal muzikantenplaatjes en dingen uit het theater."

Social media zijn erg belangrijk voor jonge mensen, weet Carlijn ook goed. "Je zit toch veel op je telefoon. Dus als je je dan omringt met fijne dingen, dan helpt je dat gewoon meer."