Gevangenissen staan voor een grote opgave, nu meer zware criminelen levenslang vastzitten. Vanachter de tralies willen zij hun drugsorganisaties blijven leiden. Demissionair minister Weerwind maakt zich zorgen. "Personeel wordt bedreigd."

De vraag is of criminelen die de rest van hun leven achter de tralies zitten wel echt uitgeschakeld zijn. "Een zorg die ik heb is dat ze alle middelen en mogelijkheden benutten om hun criminele organisaties aan te sturen vanuit de gevangenis", zegt demissionair minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind in een interview met EenVandaag.

De wet wijzigen

"Vandaar dat ik alle contactmogelijkheden fors controleer en versoberd heb", zegt hij. Daarmee verwijst hij naar wetswijzigingen die hij wil doorvoeren. De nieuwe generatie zware criminelen brengt volgens hem 'ongelofelijk veel verharding' met zich mee. "Mijn eigen personeel wordt bedreigd, we zijn daar niet blind voor."

De categorie veroordeelden waarover Weerwind het heeft, beschikt over 'ongekende macht en middelen'. Ze zoeken naar mogelijkheden om hun criminele organisaties vanuit de bajes aan te sturen. "Alle contacten naar buiten worden gebruikt om veelal criminele activiteiten te verrichten", weet hij. "Van mij mag je verwachten dat ik mijn ogen daar niet voor sluit en maatregelen tref."

Contact met buitenwereld beperken

Communicatiemogelijkheden vanuit de gevangenis met de buitenwereld worden al 'zo klein mogelijk' gehouden, zegt Weerwind: "Ik let goed op: met wie hebben ze contact, wat zijn hun mogelijkheden." Voor de allerzwaarste categorie gedetineerden in de extra beveiligde inrichting (EBI), denk aan Ridouan Taghi, is er nu een wetswijziging in de maak.

Als die wordt doorgevoerd mogen gevangenen met een hoog veiligheidsrisico minimaal of niet meer met de buitenwereld communiceren. Ook mogen ze nog maximaal twee advocaten in de arm nemen, zegt Weerwind. "Zo kunnen we de weerbaarheid van deze advocaten goed in de gaten houden." Dit naar aanleiding van de zaak rond de advocatenneef van Taghi. Die zou voor Taghi informatie hebben doorgespeeld vanuit de EBI en kreeg 5,5 jaar cel.

'Ik luister niet mee, maar wil wel zien wat er gebeurt'

Daarnaast komt er na de wetswijziging 'visueel toezicht' op het contact tussen advocaat en cliënt. Dat voorstel ligt gevoelig, omdat dat contact in beginsel vertrouwelijk is. "Ik luister niet mee," zegt Weerwind daarover, "maar ik wil wel zien wat er gebeurt. Dit soort voorstellen zijn allemaal gericht op vooruit denken en weten wat er gebeurt in gevangenissen."

De maatregel gaat ver, geeft de demissionair minister toe. "Maar het is wel nodig bij deze gedetineerden, blijkt uit de praktijk. Dit zijn de zware criminelen, die houden zich niet aan de wet en maatschappelijke regels. We leven in een rechtsstaat, dus ik laat continu toetsen wat kan en wat niet."

Weerbaarheidstrainingen voor advocaten

Ook was er in het afgelopen voorjaar de arrestatie van de oud-advocaat van Taghi, Inez Weski. Zij wordt er net als Taghi's neef van verdacht informatie te hebben doorgespeeld. Over die twee cases wil Weerwind niet spreken, maar in algemene zin hoort hij wel van veel advocaten hoe de druk toeneemt, vertelt hij.

"Criminelen zetten hun hardheid ook in richting hun advocaten", zegt Weerwind. "Dat moeten we voor zijn met weerbaarheidstrainingen." Een advocaat die een 'verkeerde afslag neemt, of keuze maakt', moet dit melden. "Hoe zorg je ervoor dat die advocaat dan naar een deken of andere instantie kan om te zeggen: hiermee word ik geconfronteerd."

Onherkenbare cipiers

"Doordat we criminelen huisvesten die zich nergens aan houden, die hard zijn en complex, heb ik ook de verantwoordelijkheid om als werkgever mijn personeel - onder anderen de cipiers in gevangenissen - in een veilige omgeving te laten werken", zegt Weerwind. Onherkenbare cipiers, zoals een tijd het geval was bij Taghi, horen daar volgens de minister 'helaas' bij.

De druk op gevangenismedewerkers is groot, erkent hij. De minister wil 'voor ze staan'. "Zodat ze iedere dag hun werk veilig kunnen doen. Dat doe ik niet alleen. Bij DJI (Dienst Justitiële Inrichtingen, red.) werken 16.000 mannen en vrouwen. Daar wil ik trots op zijn."