Een eigen gezin, werken en ook nog de zorg voor een ouder die toch wat verder weg woont. De combinatie van zorgtaken van een mantelzorger kunnen veel van iemand vragen. Daarnaast kennen mantelzorgers hun rechten in de cao vaak niet.

Bijna driekwart van de mantelzorgers hebben het idee dat de baas onvoldoende mogelijkheden biedt om zorgtaken vol te kunnen houden. Daarnaast vindt 71 procent het moeilijk om hun zorgtaken te combineren met het dagelijks leven.

Drempel om mantelzorg te bespreken

"Dan zie je wel dat mensen het soms wat lastig hebben", zegt Liesbeth Hoogendijk. Ze is directrice van de organisatie MantelzorgNL. Maatwerk zou voor mantelzorgers zeker op zijn plek zijn, maar daar schort het volgens Hoogendijk juist vaak aan. "Het begint eigenlijk wanneer mensen het moeilijk vinden om mantelzorgtaken bespreekbaar te maken op het werk. Enerzijds omdat zij denken: het is mijn leven en het is niet mijn werk. Aan de andere kant kunnen mensen ook denken dat ze op een andere manier worden aangekeken als zij zich hierover uitspreken. Dat is wel een drempel om het bespreekbaar te maken."

Hoogendijk ziet dat het ook voor de werkgever een lastig punt is om met een werknemer te bespreken. "Die ziet het wel, maar hij denkt: ja, het is het privé-leven van mijn werknemer. hoe doe ik dat?" Daarnaast kunnen werkgevers bang zijn dat mantelzorg hen geld gaat kosten. "Dat is jammer", zegt Hoogendijk. "Juist als je vóór dat moment met elkaar in gesprek gaat kun je oplossingen zoeken. Er zitten oplossingen in vorm van verlof, maar die zijn nog niet zo uitgebreid dat je daar langdurige zorg mee kan dekken. Je kunt wel kijken naar wat er flexibel opgelost kan worden of hoe je creatief kan zijn."

Ziekteverzuim of een burn-out

Als je niks doet kan mantelzorgen leiden tot ziekteverzuim of zelfs een burn-out. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. "We hebben er met zijn allen ontzettend veel belang bij om de mantelzorger veel eerder te helpen. Voor een werkgever is het mogelijk om een budget in te stellen waar de mantelzorger hulp kan inkopen."

Een andere optie is om als werkgever voor te stellen dat mantelzorgers een dagje minder werken, zegt Hoogendijk. "Die mogelijkheden zijn er, maar we weten dat niet en zijn soms niet creatief genoeg. "Het is vaak zoeken in, wat kunnen we met elkaar bedenken? Als je dat alleen maar in de vastgelegde regels zoekt, is het arsenaal waar je uit kan kiezen een stukje kleiner."

Rechten van de mantelzorgers

Een andere manier om de druk van de mantelzorgers te verlichten is creatief naar de situatie kijken. "Je kunt het bijvoorbeeld ook oplossen door met collega's samen te kijken naar hoe zij wat voor jou kunnen betekenen."

Vaak ligt de oplossing in kleine dingen

Naast het verlof is er ook budget voor mantelzorgers. "Als een werkgever zegt: 'Ik heb jou als dure en waardevolle kracht en het is belangrijker dat je actief, gezond en bezig blijft, dan dat je ziek wordt, ik heb daar wel wat voor over', dan is dat goedkoper dan iemand in de ziektewet zien verdwijnen." Als tip voor werkgevers geeft Hoogendijk om op natuurlijke momenten over mantelzorg in gesprek te gaan, bijvoorbeeld bij een functioneringsgesprek. "Een zorgzame werkgever leidt tot duurzame inzetbaarheid en goede medewerkers. Voor de werkgever is het belangrijk om zicht te houden op wat kan ik wél en wat kan ik niet vragen. Vaak liggen de oplossingen in kleine dingen."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.