Happy Slapping. Het klinkt zo gezellig, maar toen mijn collega Sander 't Sas en ik twee weken geleden het verhaal brachten over de autistische jongen uit Arnhem die jarenlang door vier vrienden mishandeld werd, was er weinig van een 'happy' gevoel te bespeuren. Niet bij de kijkers en niet bij het slachtoffer.

Filmpjes die de jongens van de mishandelingen maakten, verschenen op YouTube. Onze uitzending hierover maakte ontzettend veel los. We werden overspoeld met emails en telefoontjes. Kamerleden struikelden over elkaar heen om dit verschijnsel te veroordelen. Een kamermeerderheid wil nu met snelrecht deze vorm van mishandeling aanpakken. Minister Rouvoet maakte een week later in onze uitzending bekend dat hij YouTube gaat aansporen dit soort filmpjes binnen 24 uur nadat ze zijn opgemerkt te laten verwijderen.

Maar vooral op internet gaat het los. Een kort overzicht van de dynamiek die ontstond na onze eerste uitzending:

GeenStijl neemt ons verhaal die avond over. Binnen de kortste keren hebben 'reaguurders' de identiteit van een van de jongens achterhaald. Hyves pagina's van de verdachte jongens(s) worden ook genoemd (en al snel offline gehaald door Hyves). De Arnhemmers hadden nog één filmpje op YouTube laten staan, waarin het slachtoffer te zien was. Overigens zonder dat er iets gewelddadigs gebeurt (hij zit op een bed en zakt er half doorheen), maar je kon wel achterhalen wie het filmpje gemaakt heeft. Onder het stukje op GeenStijl regent het hatelijke reacties ("Mag ik het filmen als die gasten gelynched worden?? De hoogste boom is nog niet hoog genoeg".) Maar echt herkenbare gegevens -foto's of adressen- worden gemodereerd.

Dat is anders bij YouTube. Boze kijkers tikken onder het desbetreffende filmpje dat de verdachten erop hebben laten staan bedreigingen in ("Zal ik jullie eens aftuigen" en "Ik hoop dat je vanavond hard in elkaar gerost wordt"). Al snel wordt de toon harder. Het gaat over lynchen, in brand steken. Een dag later, dinsdagmiddag, zien we een oproep verschijnen om bij een van de jongens om vijf uur die middag langs te gaan. Naam, adres en telefoonnummer staan in beeld. Herhaaldelijk. Het filmpje is dan al een paar keer gemarkeerd of ' geflagd' en YouTube laat weten dat in zo'n geval het filmpje direct verwijderd wordt. Toch blijven de bedreigingen staan. Dinsdagmiddag sein ik voor de zekerheid toch maar de Arnhemse politie in. Ze laten weten een patrouillewagen langs te sturen. Iets later zie ik bij de reacties het bericht: ' Volgens mij is er politie. Laten we maar even wachten'.

Pas woensdagavond laat verwijdert YouTube -waarschijnlijk onder druk van het mediageweld- het filmpje met de bedreigingen eronder.

De 20-jarige jongen waar het adres van genoemd wordt, duikt met zijn familie onder. In het weekend spreken we hem en zenden het interview maandagavond uit. Hij heeft zelf nooit meegedaan aan de mishandelingen, maar hij heeft ze wel gefilmd. Hij heeft zelf een broertje en zusje die gehandicapt zijn, en zou het niet over zijn hart verkrijgen hen of de autistische jongen iets aan te doen. Waarom dan niet ingegrepen? Ja...daar heeft hij spijt van.

Nu, twee weken later, is nog steeds onduidelijk of hij als ' filmer' vervolgd gaat worden, maar het Openbaar Ministerie heeft zojuist bekend gemaakt wel twee van de andere jongens -een 14-jarige en 17-jarige verdachte- te vervolgen wegens openlijk geweld en mishandeling. Overigens: op ' eenvoudige' mishandeling staat maximaal drie jaar of een geldboete, maar omdat het om minderjarigen gaat, zal dit in het uiterste (maar zeer onwaarschijnlijke) geval maximaal twee jaar jeugddetentie kunnen worden. Een taakstraf via bureau Halt ligt meer in de lijn der verwachtingen.

Bizar hoe ongelooflijk snel openbare gegevens mensen op internet kunnen maken of breken. En dat heeft twee kanten. Je filmpjes waarin je plaatsgenoten mishandelt openbaren ("stoer"?), maar ook publiekelijk gelynched worden (niet zo stoer...). Het medium dat door met name jongeren zo omarmd wordt, kan ook hun Waterloo worden. De daders ontmaskeren zichzelf. Heel dom eigenlijk. Maar ook een goede zaak voor de slachtoffers. Door publicatie op YouTube wordt openbaar wat anders misschien onopgemerkt was gebleven.

De jongens uit Arnhem zijn daarbij niet de enigen die hun daden graag vereeuwigen met de mobiele telefoon, en hierdoor vervolgens tegen de lamp lopen.

Gisteren werden in Deventer zeven jongeren aangehouden die een 42-jarige zwerver gespuugd en beledigd hadden en de filmpjes hiervan op YouTube hadden geplaatst. Op basis van dit filmpje én andere aangiften van openlijke geweldpleging, vernielingen en een zware mishandeling konden de verdachten worden aangehouden. Eén verdachte, een 18-jarige Deventenaar, zit inmiddels vast. Andere jongens hebben een dagvaarding gekregen.

En dan hebben we nog de jongensbende in Rijswijk. Vier jochies van 12 en 13 jaar (!) terroriseerden bejaarden en jonge kinderen in een winkelcentrum en maakten opnames hiervan met hun mobiele telefoon. Ze zitten al een tijdje in voorarrest en gisteren is dit verlengd met maar liefst 30 dagen. Ongekend lang voor jonge kinderen.

En wat te denken van de meisjes uit Oosterhout (13 tot en met 15 jaar) die ervan worden verdacht plaatsgenootjes ernstige mishandeld te hebben? Juist: ook allemaal gefilmd met de mobiele telefoon. Op het filmpje is te zien dat het slachtoffer tijdens de mishandeling op de grond valt en vervolgens tegen haar hoofd geschopt wordt (tot bloedens toe). Ook andere naar het laat aanzien toevallige passanten -jonge meisjes- moesten het ontgelden. Eén slachtoffer moest zich zelfs oonder doktersbehandeling laten stellen.

Je begint je bijna af te vragen of de mishandelingen gebeuren OMDAT het gefilmd kan worden. Wat is de kip, wat is het ei? Krijgt de mishandeling een extra dimensie voor de daders omdat ze er 'live' verslag van kunnen doen? Of is de online wereld zo in de genen geslopen dat filmen het eerste is wat we doen als we iets belangwekkend meemaken? Iets is tenslotte pas 'echt' gebeurd als het in pixels is gevangen. '911' is in ons geheugen gegrift omdat we de vliegtuigen duizenden keren in die torens hebben zien vliegen. Niet omdat we erbij waren, maar omdat we het gezien hebben. Op tv. Live.

Zo is het misschien ook met de gefilmde mishandelingen gegaan. Je bent erbij -dus je filmt het. En als je het niet had gefilmd, was het niet 'echt' gebeurd. De waarheid is een digitale waarheid geworden, waarin beelden meer waarheidsgehalte hebben dan ooggetuigenverslagen. Het beeld is zo sterk dat alles daaraan onderhevig is. En dan kan je maar beter zelf filmen dan dat een ander JOU filmt. Dat is niet stoer natuurlijk.

Filmen of gefilmd worden: that's the question.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.