Na 22 jaar houdt de moord op Pim Fortuyn de gemoederen nog altijd bezig. Want wie leverde het wapen? Een tot nu toe geheim gebleven politierapport werpt nieuw licht op de zaak, vertelt onderzoeksjournalist Eric Arends. "Een mysterieuze zaak."

Wie de trekker op 6 mei 2002 overhaalde, is bekend: Volkert van der G. Maar wie het wapen - een Star Firestar M43 - leverde voor de moord op Pim Fortuyn is altijd onduidelijk gebleven. Arends heeft geheime politierapporten in handen en probeert in zijn podcast Vriend van Volkert antwoord te krijgen op die vraag.

Onopgemerkte arrestatie

Na de moord wordt namelijk een tweede verdachte opgepakt: Paul Molhoek. Politie en justitie denken maandenlang dat deze persoon degene is die het moordwapen aan Van der G. heeft geleverd. "Ik had er nog nooit van gehoord", vertelt Arends. Dat is niet vreemd, want in de periode na de moord op Fortuyn blijft deze arrestatie vrijwel onopgemerkt.

De verdachte zit een paar dagen vast en zijn woning wordt doorzocht. "Gaandeweg tijdens mijn research kwam ik erachter dat De Gelderlander wel een keer iets heeft geschreven over de arrestatie van deze man", vervolgt hij. "Zij hadden had het over een oud-buurman van Volkert." Maar dat is niet het hele verhaal.

Bekende van justitie

Uit de geheime documenten die Arends in handen heeft, blijkt namelijk dat Molhoek zestien keer eerder in aanraking is gekomen met justitie. Daarnaast is hij veroordeeld voor wapenbezit en wordt hij in verband gebracht met de handel in wapens en explosieven. Ook heeft hij connecties met de beruchte crimineel Stanley Hillis, die in 2011 wordt geliquideerd.

"Hij was dus een bekende van de politie, maar ook een bekende bij de inlichtingendienst", zegt Arends daarover. Na de moord op Fortuyn stuurt de AIVD een zogenoemd ambtsbericht naar de politie over zijn verleden. "Daaruit kun je opmaken dat deze man op de radar stond van de inlichtingendiensten."

Boven kantoor wonen

Tegelijkertijd is er dus ook een directe link met Van der G.. En die band gaat wel iets verder dan 'een oud-buurman', valt te lezen in de politiedocumenten. "In dat rapport stond nog iets anders opmerkelijks, namelijk dat deze man een aantal jaar bij Volkert in het kantoorpand heeft gewoond."

Dat zit zo: Van der G. is medeoprichter van de Vereniging Milieu-Offensief (VMO) en deze club van milieuactivisten opereert in die tijd vanuit een pand in Wageningen. Molhoek en zijn vrouw wonen boven het kantoor. Een paar maanden voor de moord op Fortuyn verhuist het stel naar Amersfoort.

Bevriend met Van der G.

Volgens het geheime politierapport zijn de twee ook bevriend. "Het staat er letterlijk in", zegt Arends. "Dus ben ik gaan uitzoeken: waar bestond die vriendschap dan uit?" Wat wist Molhoek bijvoorbeeld van de denkbeelden van Van der G.? "Heeft hij misschien wel iets geweten van de plannen van Volkert? Spraken ze met elkaar ook over Fortuyn?"

De onderzoeksjournalist komt erachter dat Molhoek na de moord afspreekt met de toenmalige vriendin van Van der G.. Bovendien belt hij met Van der G., terwijl die dan al is opgepakt en vastzit. "Dat zijn allemaal punten waarvan je zou kunnen denken: hé, dat is bijzonder", zegt Arends. "Wat steekt daar achter? Dat heeft de politie natuurlijk ook gedacht."

Getuige meldt zich

Molhoek is inderdaad maandenlang in het vizier van politie en justitie, totdat in oktober 2002 een nieuwe getuige zich meldt. Het gaat om iemand die in dezelfde studentenflat als Van der G. heeft gewoond. De man beweert in de jaren 90 samen met Van der G. het wapen te hebben gekocht in een Turks café in Ede.

Uiteindelijk wordt er geen belastende informatie tegen Molhoek gevonden en concludeert het Openbaar Ministerie (OM) dat hij ten onrechte als verdachte is aangemerkt. Maar volgens Arends is nooit duidelijk geworden waarom politie en justitie zijn afgestapt van de theorie dat Molhoek de wapenleverancier was. "Wat is daarvoor nou precies de reden geweest? Is het allemaal wel goed uitgezocht?"

Twijfels binnen de politie

Hij blijkt niet de enige die zich dat afvraagt. Ook binnen de politie wordt er getwijfeld of dit allemaal puur toeval kan zijn, vertellen bronnen aan hem. Zo zijn er vermoedens dat Molhoek eigenlijk een informant van de inlichtingendienst is, die de leden van VMO in de gaten moest houden. Dat idee wordt versterkt na de moord op Theo van Gogh in november 2004.

Kort na die moord worden meerdere leden van de Hofstadgroep gearresteerd, waaronder Jermaine W. uit Amersfoort. En wie blijkt de buurman van deze terreurverdachte te zijn? Paul Molhoek. Dat hij zich eerst in de kringen rond Van der G. bevindt en daarna in die van Jermaine W. moet volgens hen wel betekenen dat het om een undercoveragent gaat.

Rapport is topgeheim

Dat het politierapport topgeheim is, maakt de zaak volgens Arends nog mysterieuzer. De informatie mag absoluut niet op straat belanden. Het is zelfs niet mogelijk om de documenten op te vragen via de Wet open overheid (Woo, vroeger Wob). De onderzoeksjournalist kreeg de stukken 2 jaar geleden toegespeeld, maar wil er verder niets over kwijt.

Er zijn dus nog veel vragen die beantwoord moeten worden. Inmiddels zijn de eerste drie afleveringen van de podcast te beluisteren, er volgen hierna nog vier. Misschien dat er in het volgende deel meer duidelijk wordt? "Dan spreek ik Molhoek, die uitgebreid zijn verhaal doet", zegt Arends tot slot. "Wat hij allemaal zegt? Ik zou iedereen willen zeggen: 'Ga vooral luisteren.'"

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.