Wat weten we al over het 'onderhandelaarsakkoord'? 'Het kan nog spannend worden', denkt politiek commentator Joost Vullings

De vier formerende partijen zijn eruit en hebben vandaag een akkoord bereikt. De leiders van PVV, VVD, NSC en BBB hebben er al kort iets over gezegd. Vijf vragen aan politiek commentator Joost Vullings over de informatie die ze tot nu toe deelden.

Na een lange 'finaleweek' is er een 'onderhandelaarsakkoord' bereikt. Informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf kunnen hun eindverslag dus aan de Tweede Kamer overhandigen, maar volgens politiek commentator Joost Vullings kunnen zich zelfs nu nog wat problemen voordoen. "Wellicht gaan er bij de VVD een aantal Kamerleden steigeren."

1. Joost, wat is je eerste reactie op de informatie over het akkoord?

"Het is kennelijk een pittige dag geweest", begint Vullings. "Er is dus nog wat verwarring rond de premierskandidaat. Het is daar sowieso over gegaan. Ik bedoel, dat weten we zeker. Alleen we weten niet hoe. Het lijkt alsof er een probleem is."

"Maar als ik eigenlijk terugdraai wat Wilders zei, dan is het misschien ook procedureel dat hij denkt van: 'Ja, ik heb de heer Plasterk gevraagd of hij dat wil. Er ligt nu een onderhandelaarsakkoord. Dat wil hij formeel gezien natuurlijk op z'n minst toch eventjes bekijken. Hij moet nog even op de hoogte worden gesteld'", legt de politiek commentator uit. "Dus er is niet zozeer een kink in de kabel, maar gewoon dat het stap voor stap - zoals Rutte zou zeggen - even netjes de procedure afwikkelen. Maar ja, dat verhoogt wederom de suspense hier."

2. Maar er is dus nog geen duidelijk beeld over de premier en minsters?

"Gister hoorde ik van een bron dat Wilders wel een lijstje zou hebben, maar die kan ook over kandidaten gaan", zegt Vullings. "Het kan ook al zijn dat ze misschien al wat ministerskandidaten hebben doorgenomen, dus dat het ook gaat over andere belangrijke posten in het kabinet. Ja, dat is een beetje 't makke van zo een proces."

3. Omtzigt zei ook nog iets over 'zijtafels', wat zijn dat?

"In heel veel andere formaties zie je dat de fractiespecialisten van partijen aansluiten op het gebied van bijvoorbeeld financiën, migratie, sociale zaken en verkeer", legt de politiek commentator uit. "Die vormen allemaal groepjes en gaan allemaal voorstellen maken. Ze brengen die vanaf de 'zijtafel' naar de 'hoofdtafel' en dan wordt er daar uiteindelijk een knoop doorgehakt."

Maar bij deze formatie pakken de partijen het anders aan, vervolgt hij. De onderhandelingen verliepen voornamelijk via de vier partijleiders: Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB). "Het nadeel is dat als je alles aan de hoofdtafel doet en een tekst hebt gemaakt, en die gaat uiteindelijk toch naar een zijtafel, dat die fractiespecialisten kunnen zeggen: 'Ja, allemaal heel erg leuk en aardig fractievoorzitters, maar jullie hebben toch een aantal dingen over het hoofd gezien.' Dus moet er nog heronderhandeld worden."

4. Is dit waarom het zo lang duurde om 'de puntje op de i te zetten'?

"Het betekent dus inderdaad dat wanneer je alles via de hoofdtafel laat lopen - dat zijn de generalisten - je dus niet op tijd de fractiespecialisten informeert. En dan kan er dus iets fout gaan", zegt Vullings. "Ze hadden misschien eerder die specialisten erbij moeten betrekken, kennelijk hebben ze dat niet op de juiste manier gedaan."

5. Wat gaat er de komende uren verder gebeuren in Den Haag?

Het akkoord zit volgens hem nu bij de vier partijleiders 'in de mailbox'. "Daarna gaat het echt letterlijk door de kopieermachine, dan gaan die fracties lezen en zich terugtrekken. De VVD wil zelfs naar een andere locatie", weet hij.

"Dan krijg je meestal, zoals dat gaat in de fractie, eerst een technische ronde. Iedereen mag dan vragen: 'Ja, hier staat die zin, begrijp ik dat hier dit bedoeld wordt?' of 'Ja, dat mag je zo lezen, of nee dat moet je anders lezen.' Daarna krijg je een politieke ronde: 'Wat vinden mensen ervan?'" En dat kan in sommige gevallen spannend worden, weet de politiek commentator.

"We hebben allemaal het idee hier dat Omtzigt zijn fractie dermate goed heeft meegenomen dat daar niet de problemen zitten. Maar wellicht dat er bij de VVD een aantal Kamerleden gaan steigeren. Het kan zijn dat Yeşilgöz hierdoor terug moet om iets te gaan heronderhandelen", legt Vullings uit.

"Het kan ook zijn dat zo'n Kamerlid zegt: 'Nou ja jongens, gaan jullie maar akkoord, maar ik maak dit gewoon niet meer mee. Ik begin voor mezelf en ik geef me zetel op. Dat kan natuurlijk ook", zegt hij tot slot. "Maar de vier partijen hebben samen 88 zetels in de Tweede Kamer, dus ze kunnen wel wat hebben."