meer NPO start

Wat staat gemeenten te wachten met de komst van de spreidingswet? 'Sommige willen wel, maar kunnen niet'

Wat staat gemeenten te wachten met de komst van de spreidingswet? 'Sommige willen wel, maar kunnen niet'
Asielzoekers bij het aanmeldcentrum in Ter Apel
Bron: ANP

De VVD-fractie van de Eerste Kamer lijkt de spreidingswet te gaan steunen. Hierdoor moeten veel gemeenten om als het gaat over de opvang van asielzoekers. Maar niet elke gemeente kán opvang regelen: "Hoe gaan we dit doen?"

Nog niet de helft van de gemeenten vangt op dit moment asielzoekers op: 46 procent. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van het COA, opgevraagd door EenVandaag. Bij de analyse is de opvang van Oekraïners niet meegerekend. In slechts 157 van de 342 gemeenten worden nu asielzoekers opgevangen.

Verplicht asielzoekers opvangen

Als de spreidingswet straks wordt aangenomen kunnen gemeenten verplicht worden om een deel van de asielzoekers op te vangen. Gemeenten moeten bij invoering van de wet op basis van inwoneraantal asielzoekers opnemen.

Voor meer dan de helft van de gemeenten (54 procent) ligt er dus nog een uitdaging om dat voor elkaar te krijgen. Zelfs voor de gemeente Schagen, waar nu al 250 asielzoekers worden opgevangen. "Alleen nog niet structureel. Het zijn allemaal nog tijdelijke voorzieningen", zegt burgemeester Marjan van Kampen.

'Willen wel, maar kunnen niet'

Zij is niet alleen verantwoordelijk voor Schagen. Van Kampen is vanwege afspraken in de veiligheidsregio voor zestien gemeenten in Noord-Holland verantwoordelijk voor de opvang. In negen van deze gemeenten lukte het niet om een structurele opvang voor vluchtelingen te open. "Sommige gemeenten willen wel, maar kunnen niet."

Uit gegevens van het COA blijkt dat zeker 85 gemeenten zijn die de afgelopen 12 jaar geen opvang voor asielzoekers konden bieden. In een rondvraag bij deze gemeenten worden verschillende redenen aangehaald waarom het niet lukt. Het vaakst wijzen gemeenten naar regionale afspraken, die veelal gekoppeld zijn aan het feit of een gemeente wel opvang aanbiedt aan Oekraïners.

Bekijk ook

Geen geschikte locaties

Daarnaast geeft bijna de helft van de gemeenten zonder asielopvang aan dat er geen geschikte locaties zijn. Zo bood de gemeente Stede Broec, een van de zestien gemeenten waar burgemeester Van Kampen verantwoordelijk voor is, een pand aan dat werd afgekeurd door het COA.

"Het pand voldeed niet aan de toen geldende richtlijnen, onder andere op het gebied van veiligheid", laat een woordvoerder van Stede Broec weten. "En de kosten waren erg hoog om het pand geschikt te maken. Het COA heeft toen (2016, red.) besloten geen gebruik te maken van het pand."

Praktische problemen

Volgens Van Kampen zijn het vaak dit soort praktische problemen die ervoor zorgen dat gemeenten niets kunnen betekenen in de opvangcrisis. "We zijn steeds met sporthallen en noodverbanden bezig om dit op te lossen."

Het is net als een woonwijk, zegt ze. "Als wij een woonwijk willen bouwen zijn we jaren bezig doordat de procedures zo lang duren. Dat geldt ook voor een azc." De weigering van locaties zorgt voor frustraties bij gemeenten: "Ik sprak de burgemeester in Dinkelland. Hij zegt: 'Ik wil heel graag een azc bouwen, maar ik heb zoveel wet- en regelgeving.' Dat haalt ook de energie bij de gemeente weg."

Bekijk ook

'Elke gemeente moet aan de slag'

Karin Geuijen, onderzoeker bestuurs- en organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in migratie en de opvang van asielzoekers en vluchtelingen, ziet deze problemen ook. Maar volgens haar gaat dat veranderen: "De gemeenten die tot nu toe nog geen langdurige opvang voor asielzoekers hebben gecreëerd, gaan dat in principe de komende tijd wel doen."

Elke gemeente moet aan de slag, zegt ze. "Per 10.000 inwoners moet een gemeente ongeveer 25 asielzoekers per jaar opvangen. Dat kunnen ze op hun eigen manier invullen. En dat gaan ze hopelijk pro-actief doen. En op een creatieve manier."

Kleinschalige opvanglocaties?

Van Kampen heeft er vertrouwen in dat haar gemeenten het voor elkaar gaan krijgen. "Als je allemaal een klein beetje doet, kan je wel iets bereiken", denkt de burgemeester. Maar om dat te bewerkstelligen moet er wel iets veranderen als het gaat om de kleinschalige opvang, tot maximaal 150 opvangplekken.

Al in december liet het COA weten dat het logisch is om te kijken naar meer kleinschalige opvang. Maar of er ook daadwerkelijk meer kleinschalige locaties gaan komen is nog onduidelijk. Dat wordt pas duidelijk bij de uiteindelijke uitvoering van de spreidingswet. Daarbij benadrukt een woordvoerder van het COA dat het bij opvanglocaties altijd gaat om maatwerk.

Bekijk ook

'Hoe gaan we dit doen?'

Onderzoeker Geuijen verwacht dat die kleinschalige opvangcentra er in de toekomst wel zullen komen. "Deze spreidingswet maakt het mogelijk om veel kleinschaliger op te vangen. Het bezwaar dat gemeenten hebben 'we willen wel, maar we kunnen niet' is nu echt van de baan."

Dat vertrouwen heeft Van Kampen ook, ondanks dat de opgave in haar regio groot is. Volgens de verdeelsleutel van de spreidingswet moet het gebied met 600.000 inwoners in totaal 3.800 asielzoekers huisvesten. "Ik zie sommige gemeenten ook worstelen. En daardoor zal de wet helpen, want straks moeten we allemaal het gesprek met onze gemeenteraden voeren. En bespreken we: wij moeten dit ook gaan doen, en hoe gaan we dit doen?"

Wat staat gemeenten te wachten met de komst van de spreidingswet?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'
Tienduizenden Serviërs gingen zaterdag de straat op in Belgrado
Bron: ANP/AFP

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

Bekijk ook

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Bekijk ook

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder astma bij kinderen die in de natuur spelen: 'Richt schoolplein zo groen mogelijk in'

Astma en allergieën komen de laatste jaren steeds meer voor bij kinderen. Onderzoek uit Finland toont aan dat kinderen die regelmatig in de natuur zijn daar veel minder last hebben. Scholen en kinderdagverblijven kunnen daar een rol in spelen.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant