Wanneer gaat die Participatiewet nou eindelijk eens op de schop? 'Mensen uit de bijstand gaan niet vanzelf aan het werk'

Het is een breed gedeelde wens: iedereen aan het werk. De Participatiewet moet ervoor zorgen dat mensen aan een baan worden geholpen. Maar de wet werkt niet goed. Dat vinden gemeenten, maar zegt ook het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Met verkiezingen en een nieuw kabinet op komst trekken lokale bestuurders aan de bel: verander de Participatiewet en geef ons meer ruimte om eigen beleid te voeren.

Basisbaan

In Groningen experimenteren ze sinds vorig jaar met de basisbaan: een baan bij de gemeente tegen minimumloon. En de buurt profiteert mee, want het gaat bijvoorbeeld om werk in een buurthuis of op een sportpark.

Nicole van Meerwijck is blij met haar basisbaan, waar ze afwast en maaltijden bereidt. "Ik ben bijna 41 en ik had niet meer gedacht dat het ging lukken, maar het is wel gelukt. Dat geeft een goed gevoel. Hier ben je de hele dag onder de mensen. Dat is een stuk gezelliger. Thuis zitten is niks voor mij."

Bijstandsuitkering inzetten als loon

PvdA-wethouder Carine Bloemhoff is verantwoordelijk voor de proef met de basisbanen in Groningen. De gemeente is het experiment gestart omdat er met de Participatiewet niet voldoende mensen aan het werk kwamen.

"Gemeenten hebben veel te weinig geld om mensen te kunnen begeleiden naar werk en het meeste geld gaat op aan bijstandsuitkeringen", legt ze uit. "Wat wij vanuit Groningen en andere gemeenten aangeven is: 'Geef ons nu de ruimte om die bijstandsuitkering te kunnen inzetten als loon en daar nog een plus op te doen, zodat mensen echt aan het werk komen'."

Mensen zijn meer tevreden, leefbaarheid in de wijk verbetert

Dat is precies wat Groningen met de basisbaan doet: de gemeente zet de uitkering in als loon en heeft daarnaast nog 700.000 euro uitgetrokken, waarmee 40 basisbanen gecreëerd kunnen worden.

Veel geld, maar het is het waard, zegt Bloemhoff. "De mensen hebben minder zorgkosten, zijn veel tevredener en de leefbaarheid in de wijk verbetert. Uiteindelijk levert het de maatschappij geld op. Dat blijkt ook uit onze eigen maatschappelijke kosten-baten analyse."

Wet anders inrichten

Maar de gemeente kan er niet tot in lengte van dagen eigen geld aan blijven besteden. Bloemhoff heeft dan ook een oproep voor het volgende kabinet: "Het Rijk zal echt tot een stelselwijziging moeten komen. Ze moeten echt beslissen die Participatiewet anders in te richten: ons meer ruimte te geven en ook mogelijkheden om in alle gemeenten in Nederland dit soort basisbanen te creëeren."

Bloemhoff krijgt in haar pleidooi voor de basisbaan steun van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de commissie-Borstlap, die de toekomst van de arbeidsmarkt heeft onderzocht.

Arbeidsovereenkomst bij bedrijf of gemeente

De gemeente Oude IJsselstreek probeert op een andere manier bijstandsgerechtigden aan een baan te helpen. Sinds 1 januari van dit jaar heeft de gemeente een eigen participatiebedrijf: STOER. Wethouder Bert Kuster van Lokaal Belang wil af van de bijstandsuitkering en wil mensen een arbeidsovereenkomst geven bij een bedrijf of bij de gemeente. "Iedereen heeft talenten of kwaliteiten, we moeten alleen even ontdekken wat die zijn. Wat we met de Participatiewet doen is: we hebben een vacature en daar zoeken we iemand bij. Dan kijken we niet goed genoeg of die vacature ook bij de persoon past."

Mensen en bedrijven met elkaar in contact brengen levert banen op en het bespaart de gemeenschap geld, is de overtuiging van Kuster. "Bewezen is dat mensen die werk hebben gelukkiger zijn. Ze kunnen in hun eigen onderhoud voorzien en doen daardoor ook minder een beroep op andere sociale regelingen die we hebben."

Tweede Kamer

Ook in de Tweede Kamer gaan er stemmen op om de Participatiewet te wijzigen, als dat nodig is om meer mensen aan een baan te helpen.

D66-Kamerlid Marijke van Beukering juicht de creativiteit van gemeenten toe. "Je moet proberen mensen mee te laten doen aan de samenleving. Dat kan een betaalde baan zijn, een opleiding of vrijwilligerswerk. Als gemeenten zeggen dat er niet genoeg banen zijn voor een aantal mensen die wij willen helpen, en we gaan daarvoor de basisbaan inzetten, dan vind ik dat een goede stap."

Sociale werkplaatsen nieuw leven inblazen

CDA-Kamerlid René Peters ziet ook dat de Participatiewet voor sommige mensen tekort schiet. "De bedoeling is mensen gericht uit te laten stromen naar regulier werk en dat is ook belangrijk. Maar het is een illusie te denken dat dat vanzelf gaat voor mensen die jarenlang in de bijstand zitten."

Het CDA heeft daarom samen met de SP het voorstel gelanceerd om de voormalige sociale werkplaatsen nieuw leven in te blazen. Mensen voor wie het niet mogelijk is om in een reguliere baan aan het werk te gaan, kunnen in deze sociale ontwikkelbedrijven aan de slag. Een meerderheid van de Tweede Kamer steunt dit initiatief.