Een nieuwe kazerne, munitieopslagen en extra ruimte om te oefenen: het Nederlandse leger is bezig met uitbreidingen. En dat is nodig, volgens hoogleraar Militair Operationele Wetenschappen Han Bouwmeester: "We weten niet wat Rusland verder van plan is."

De zoektocht van defensie naar extra ruimte komt niet uit de lucht vallen, zegt Bouwmeester. Hij wijst op de groeiende geopolitieke instabiliteit.

'Moet ergens neergezet worden'

"Wereldwijd zien we dat de veiligheid afneemt. Dat heeft ertoe geleid dat we sinds de invasie in Oekraïne hebben besloten om meer aandacht aan defensie te schenken en uit te breiden." Maar daar moet dan ook ruimte voor zijn. "Meer mensen, materieel en munitie, dat zal je ergens kwijt moeten."

En naast ruimte voor opslag, moet er voor de extra militairen ruimte komen om te oefenen. "Dat zal ook meer gezamenlijk gebeuren."

Slechte scenario's

De oorlog in Oekraïne lijkt misschien ver weg, maar volgens Bouwmeester is het wel degelijk nodig om ons voor te bereiden. "We moeten met hele slechte scenario's rekening houden", zegt hij.

"We zien dat er op dit moment weinig beweging is aan het front in Oekraïne. En we zien dat de steun aan Oekraïne vanuit het Westen langzaam een beetje begint af te brokkelen. Ik wil niet zeggen dat dat nu direct gaat gebeuren, maar het zou zomaar kunnen dat Rusland uiteindelijk gaat winnen van Oekraïne. We weten ook niet wat Rusland verder van plan is. Dat maakt dat het een onveilige situatie is."

Betere geloofwaardigheid

Met dat scenario in gedachten moet Nederland zich voorbereiden, zegt de hoogleraar. "Dat betekent dat Nederland ook in NAVO-verband de verdediging goed op orde moet hebben. Dat we een goede organisatie hebben die goed getraind is. Dat komt geloofwaardig over."

Die geloofwaardigheid kan nog een stuk beter, vindt Bouwmeester. "Zeker gezien de situatie. We hebben een langdurige periode van bezuinigingen gehad en daar moeten we van terugkomen. Dat betekent een grotere krijgsmacht, maar ook dat die krijgsmacht zich weer veelvuldig op de verdedigingstaken gaat richten."

Zorgen bij lokale boeren

Defensie doet door het hele land onderzoek naar geschikte locaties voor oefenterreinen, kazernes en munitiedepots, maar vooral Flevoland is in trek. Onder meer in de gemeenten Dronten, Noordoostpolder, Urk en Zeewolde wordt gezocht naar geschikte locaties. En dat leidt tot zorgen bij lokale boeren, bijvoorbeeld bij melkveehouder en akkerbouw Roel Assies uit Zeewolde.

Defensie wil mogelijk een kazerne bouwen op de grond waar zijn bedrijf nu staat. "We waren met vrienden een weekendje in Maastricht. Toen kreeg ik een appje van onze buurman dat hij een brief van de gemeente gekregen had. Toen wij thuiskwamen, vond mijn vrouw ook een brief in de brievenbus. Daarin staat dat Defensie drie zoekgebieden heeft voor de bouw van een nieuwe kazerne, waaronder dat van ons."

'Schadelijk voor bedrijven'

Assies wil niet weg en zou het zonde vinden als de goede landbouwgrond van Flevoland gebruikt wordt voor de bouw van een kazerne. En die zorgen leven bij veel boeren, zegt Dirk Bruins van LTO Noord. "Wij moeten investeren om te verduurzamen, maar veel van deze investeringen verdien je pas na 5 of 10 jaar terug."

Hij zegt dat dit problemen kan geven bij banken die niet willen investeren als niet zeker is hoe lang het boerenbedrijf nog blijft bestaan. "Die verstrekken dan geen lening. Dus zo'n kaartje van Defensie is heel schadelijk voor bedrijven, het zet ze tot stilstand."

Geen uitbreiding zonder overlast

Bouwmeester erkent dat de ruimte in Nederland schaars is, maar zegt dat meer ruimte echt nodig is. Uitbreiding kan niet volkomen zonder overlast. "Als wij onze veiligheid op orde willen hebben, dan kan het zomaar zijn dat je daar ook af en toe van merkt dat Defensie aan het oefenen is."

Daarbij zegt hij dat het ook maar is hoe je het 'bestempelt'. "Ik heb zelf in Amerika gewoond. Als daar vliegtuigen opstijgen en neerdalen hebben ze het over 'the sound of freedom'."

Afschrikken

Verder benadrukt de hoogleraar dat het belangrijk is dat Nederland, maar ook andere NAVO-landen aan de buitenwereld laten zien dat ze goed zijn voorbereid.

"Afschrikking is heel erg belangrijk. In de Koude Oorlog zag je dat de NAVO zich baseerde op afschrikking en dat gegeven is nog steeds actueel." Ook nu proberen we dat te creëren. "Je wilt voorkomen dat je uiteindelijk wordt aangevallen en in oorlog komt."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."