"Je kunt je niet voorstellen dat jij zonder het bedrijf kunt, of dat het bedrijf zonder jou kan." Toch deed Jan Tichelaar, als twaalfde generatie, het oudste familiebedrijf van Nederland van de hand. Dat bleek een opluchting.

De familie Tichelaar maakt al eeuwenlang keramiek. Op de plaats waar nu de voormalige fabriek van Koninklijke Tichelaar staat, is in een atlas uit 1572 al een 'briccaria' of steenfabriek te zien. Het is het oudste bewijs van een lange bedrijfsgeschiedenis. Dat maakte de keuze van Jan dan ook niet makkelijker.

'Ik was aan het einde van mijn latijn'

Aan de beslissing om het bedrijf van de hand te doen ging heel wat vooraf. In de 25 jaar dat Jan leiding gaf aan het bedrijf voerde hij een rigoreuze koerswijziging in. Tichelaar richtte zich niet meer op consumenten, maar op ontwerpers, architecten en bouwbedrijven. Een grote ommezwaai. "Ik had vooral last van mijn enorme verantwoordelijkheidsgevoel", zo blikt hij terug.

Hij voelde zich nerveus en zenuwachtig. "Ik dacht steeds: het zal toch niet zo zijn dat ik het familiebedrijf naar de klote help? Ik had het gevoel dat ik vast zat." Jan raakte in een persoonlijke crisis. Hij voelde zich eenzaam. "Ik had weinig mensen in het bedrijf om mee te overleggen. Ik voelde me een wandelend bedrijf." Toen de koerswijziging was afgerond, ontstond er een nieuwe fase in het bedrijf. "Maar ik was moe. Eigenlijk was ik aan het einde van mijn latijn."

Bron: EenVandaag

1/2Jan Tichelaar stopte als twaalfde generatie met zijn familiebedrijf

Slechts 3 procent overleeft vierde generatie

De achilleshiel van familiebedrijven is de opvolging. Slechts 30 procent overleeft de eerste generatiewisseling, blijkt uit onderzoek van het Erasmus Centre for Family Business (ECFB). Na de tweede opvolging staat nog maar 13 procent van de familieondernemingen overeind. Slechts 3 procent overleeft het aantreden van de derde generatie.

Jan Tichelaar beseft zich dan ook heel goed hoe bijzonder het is dat hij als twaalfde generatie nog aan het roer stond van Koninklijke Tichelaar. Maar, hij paste niet meer bij het bedrijf. Of het bedrijf paste niet meer bij hem. En dat na al die jaren, en vooral: na al die generaties.

Eindelijk vrijheid

"Je kunt je niet voorstellen dat jij zonder het bedrijf kunt, of dat het bedrijf zonder jou kan." Toch hakte hij de knoop door. Jan wilde niet meer en verliet het bedrijf. "Een verschrikkelijk moeilijke beslissing. Het voelt alsof je iedereen in de steek laat." De opluchting kwam later pas. Heel langzaam.

Jan moest eerst uitrusten, met zijn handen werken, een boot restaureren. Heel langzaam hervond hij zichzelf. En heel langzaam kwam het besef dat het leven zonder familiebedrijf eigenlijk prima bevalt. En dat hij misschien wel meer zichzelf kan zijn, nu hij de verantwoordelijkheid van het bedrijf niet meer hoeft te dragen. "Ik ben ergens zelfs een beetje trots", vertelt hij. "Ik leef in vrijheid en heb ook mijn kinderen nu volledig gevrijwaard. Zij kunnen nu op geen enkele manier de druk voelen om het familiebedrijf in te moeten. Er is nu een schone lei."

Video: voor Piet en Gerrie doet stoppen pijn

Voor Jan Tichelaar is het dus een opluchting om zonder het familiebedrijf verder te leven. Of dat ook voor Piet en Gerrie van Dam geldt, is nog maar de vraag. Na 112 jaar, en drie generaties Van Dam, stopt hun speelgoedwinkel. De kinderen willen het niet overnemen. En dat doet pijn. Vooral bij Piet. Een leven zonder zijn winkel kan hij zich niet voorstellen. Kijk voor hun verhaal, en meer over Jan Tichelaar, naar onderstaande reportage.

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."