Waarom het bijzonder is dat de VS bewijs gaat leveren over oorlogsmisdaden van Rusland in Oekraïne

De Verenigde Staten gaan het Internationaal Strafhof in Den Haag bewijzen leveren voor Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne. Expert Marieke de Hoon legt uit wat er zo bijzonder is aan de samenwerking.

Zal Vladimir Poetin ooit in het beklaagdenbankje van het Internationaal Strafhof in Den Haag terecht komen? Die kans is groter geworden nu de Verenigde Staten bewijs gaan leveren in de zaak tegen de Russische president. Het is een historische beslissing van de Amerikaanse president Joe Biden, die een paar jaar geleden nog ondenkbaar was.

Trump werkte juist tegen

Volgens The New York Times en CNN komt het bevel rechtstreeks van Biden. De VS is geen verdragsstaat en tot nu is er niet eerder samengewerkt met het Internationaal Strafhof (ICC). "Het is een enorme ommezwaai in het beleid", vertelt universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon.

Toen Trump namelijk aan de macht was werd het strafhof in Den Haag vooral tegengewerkt door de VS. "Dat is onder Biden echt veranderd. En dat ze nu bewijzen gaan leveren, terwijl dat een paar jaar geleden nog verboden was, is heel bijzonder."

Geen mededelingen over bewijs

De Amerikaanse media melden het nieuws dat de VS bewijzen gaat leveren. Maar Den Hoon denkt dat het nu al gebeurt. "Daar worden nooit mededelingen over gedaan. Het is standaard dat er geen mededelingen door het internationaal strafhof worden gedaan over wie er meewerkt."

Maar als het bewijs straks op een mogelijke zitting wordt gebruikt, dan wordt wel duidelijk waar dat bewijs vandaan komt. "Maar wat vooral interessant is, is dat er in de VS weinig aandacht aan wordt geschonken. Er is een enorme spanning tussen het Pentagon (het Amerikaanse Departement van Defensie) en de ministeries van Justitie. Want het Pentagon heeft het even proberen tegen te houden."

Bang om zelf vervolgd te worden

Dat de VS zo terughoudend is over het praten over leveren van bewijs, is volgens De Hoon niet heel gek. "Militair machtige landen, niet alleen de Verenigde Staten, maar ook bijvoorbeeld China en Rusland, zijn erg actief met hun militairen in andere landen", vertelt ze.

"En die zijn heel erg bang dat buitenlandse rechters en internationale rechters, waar ze geen controle uit over kunnen oefenen, dat die dan hun personen vervolgen. Ze zijn niet per se tegen gerechtigheid voor anderen, maar ze proberen, ook omdat ze het kunnen, te zorgen dat zij daar niet onder gaan vallen."

Telefoontaps

Maar welke informatie heeft Amerika dan en wat betekent dat voor het proces? Dat er oorlogsmisdaden gepleegd zijn door Rusland, is niet moeilijk te bewijzen. Maar wie het precies gedaan heeft, wie er precies voor verantwoordelijk is, wel.

"Om er hele precieze, specifieke commandanten aan te koppelen, dat die personen die kennis hadden en ook de opzet hadden om die misdaden te plegen, heb je bewijs nodig van bijvoorbeeld telefoontaps", vertelt De Hoon. "Taps waar in wordt gepraat over het plegen van die misdaden of dat er bijvoorbeeld een bevel is gegeven."

In de kaarten laten kijken

En dat soort informatie heeft het Pentagon, zegt De Hoon. Het Witte Huis wil die informatie dus nu delen, maar het Pentagon is terughoudend.

Want zo kun je je ook heel erg in de kaarten laten kijken. "Dat is een heel spannend dilemma van inlichtingendiensten over heel de wereld, want je laat daarmee ook heel duidelijk zien welke informatiepositie je hebt, met wie je samenwerkt en wat voor soort informatie en methode je hebt."

Poetin levend nodig

Het Internationaal Strafhof heeft een arrestatiebevel tegen Poetin uitgevaardigd voor de kinderontvoeringen. Onderzoekers hebben vastgesteld dat er zeker 6000 kinderen uit Oekraïne zijn ontvoerd naar Rusland. De Hoon denkt dat er zeker nog veel zaken bij gaan komen. "Dus het Internationaal Strafhof wil en kan Poetin echt voor het gerecht krijgen, maar vervolgen kan alleen als die persoon ook gearresteerd is en levend is."

"En we weten natuurlijk niet of Poetin ooit nog levend het Kremlin uitkomt, dan gearresteerd wordt en hoe lang dat dan gaat duren. Maar het is mogelijk."