Meer mensen willen dat Europa een verenigd leger krijgt. Zorgen over spanning aan de EU-grenzen en onzekerheid over Amerikaanse steun bij een mogelijk presidentschap van Trump zijn belangrijke redenen voor die groei.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 23.000 leden van het Opiniepanel. In totaal ziet bijna de helft (48 procent) de invoering van een Europees leger als een goed plan. Ruim een jaar geleden waren nog 4 op de 10 (39 procent) voorstander van dat idee.

Afschrikmiddel tegen dreigingen

De aanhoudende oorlog tussen Rusland en Oekraïne baart veel mensen zorgen. Sinds de laatste keer dat EenVandaag panelleden vroeg naar de steun voor een Europees leger, is daar met de oorlog tussen Israël en Hamas een dreiging bij gekomen.

Vanwege die dreigingen vinden voorstanders het van 'levensbelang' dat Europese landen gezamenlijk en daadkrachtig optreden 'om onze vrijheden te verdedigen'. "Alleen dan ben je afschrikwekkend genoeg naar buiten toe", vindt een panellid. Bovendien denkt een ruime meerderheid (83 procent) dat Nederland zelf te klein is op defensiegebied om dreigingen van buitenaf aan te kunnen.

'Eigen broek ophouden'

Ook vindt een grote groep het belangrijk dat Europa op militair gebied meer op eigen benen kan staan. Ruim driekwart (78 procent) van de ondervraagden vindt dat Europese landen daarvoor op dit moment té afhankelijk zijn van de NAVO-steun van de Verenigde Staten.

Juist over die steun bestaat onzekerheid. Eerder dit jaar liet presidentskandidaat Donald Trump weten de NAVO-landen die niet voldoen aan de beoogde NAVO-norm van 2 procent van hun nationale defensiebudget niet te hulp te willen schieten bij een Russische aanval. "Aangezien de betrouwbaarheid van Amerika afneemt, moeten we leren onze eigen broek op te houden", vindt een deelnemer.

Zeggenschap behouden

Toch liggen de woorden 'Europees leger' gevoelig, zowel in Brussel als in Den Haag. Voor vrijwel alle Europese landen is het hebben van een eigen leger een essentieel onderdeel voor het garanderen van de onafhankelijkheid en soevereiniteit van het land. Voor ruim een derde (36 procent) zou de stap naar een Europees leger te ver gaan.

Daarnaast ziet deze groep ook een aantal praktische bezwaren. Zo zouden de taalbarrière of culturele verschillen volgens hen een probleem kunnen vormen. Ook vrezen zij dat het tussen verschillende deelnemende landen lang zou duren om tot overeenstemming te komen over de inzet van zo'n leger.

'Eigen materieel en personeel behouden'

Ook Europarlementariërs Thijs Reuten (PvdA) en Bart Groothuis (VVD) zien een Europees leger als een stap te ver. Beiden pleiten voor verdere defensiesamenwerking in Europa, maar zien een Europees leger niet als geschikte oplossing.

"Landen zullen altijd hun eigen materieel en personeel houden", zegt Reuten. "Het zou belachelijk zijn als we straks een Roemeense en Spaanse Europarlementariër en een Deense Eurocommissaris laten beslissen over de inzet van Nederlandse jongens en meiden", vindt Groothuis.

'Zinloze discussie'

Maar de realiteit is wel dat er op veel vlakken al heel intensief samen wordt gewerkt op defensiegebied. "We hebben natuurlijk allang een Europees leger," zegt VVD'er Groothuis gekscherend, "dat heet de NAVO. We moeten zorgen dat we met de Europese NAVO landen op kunnen treden als dat moet."

Reuten vind het een beetje een zinloze discussie. "Of je het nou een leger noemt of niet. Waar het om gaat is dat je multinationale, snel inzetbare eenheden creëert en dat je taken afstemt, geen dingen dubbel doet. We moeten dingen samen doen, en dingen samen in gaan kopen."

'Voortrekkersrol voor Europese Parlement'

Daarin zien Reuten en Groothuis een belangrijke rol weggelegd voor het Europees Parlement. Zij beargumenteren dat de EU al een belangrijke rol heeft gespeeld in het verzamelen van steun voor Oekraïne. Ook zijn zij het erover eens dat het parlement op het gebied van defensiesamenwerking een voortrekkersrol kan spelen.

Die suggestie kan in elk geval op steun rekenen onder leden van het Opiniepanel: onder hen vindt een meerderheid (63 procent) het belangrijk dat Europese landen meer gezamenlijk optrekken in hun defensiebeleid, om zo 'efficiënter' en 'goedkoper' te werk te gaan.

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."