"Spreekrecht slachtoffers bij TBS-zittingen gaat veel te ver"

Wat doet het met je als een familielid is vermoord of als er bij je is ingebroken? Sinds 2004 mogen slachtoffers dat vertellen tijdens een rechtszaak. Minister Dekker wil dat spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden nu ook gaan invoeren bij TBS-zittingen.

Maaike Paardenkoper is de vrouw van Gilles Brouwer, een tankstationexploitant die in 2001 wordt doodgestoken bij een overval, waarbij de daders twee pakjes sigaretten buitmaken. Ze worden snel opgepak, veroordeeld en krijgen zware straffen. Een van daders moet ook een TBS-behandeling ondergaan. Binnenkort is de derde verlengingszitting. Maaike is bij alle zittingen aanwezig, maar mag daar tot haar grote frustratie niet het woord voeren.

“Als je geluk hebt, krijg je een knikje van de officier van justitie. Als je nog meer geluk hebt, noemt de rechter je naam. En voor de rest hoor je alleen maar hoe het met hem gaat. Maar nooit wordt er gevraagd hoe het met mij gaat, wat de dader heeft aangericht. Nooit."

Medische kennis

Geertjan van Oosten van de Vereniging van Strafrechtadvocaten is tegen het plan om slachtoffers en nabestaanden spreekrecht te geven bij TBS-zaken. Vooral omdat slachtoffers geen medische kennis hebben: 

“Zo’n TBS-verlengingszitting gaat over een medische kwestie. Is iemand voldoende genezen om weer terug de maatschappij in te gaan? Medisch deskundigen zoals psychiaters hebben zich over die vraag gebogen. Ik ben bang dat slachtoffers een witte jas aangemeten krijgen die ze niet verdienen.”   

Van Oosten vreest juist de emotie die de nabestaanden op zo’n zitting zullen inbrengen. Dat kan de uiteindelijke beslissing van de rechter beïnvloeden:  “Ik vrees dat in die zin dat de rechter wordt geconfronteerd met een emotie, waar hij iets mee zou moeten doen. En ik vind dat die emotie op dat moment geen rol moet spelen”.

“Rechters laten zich niet meeslepen”

Maar minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming benadrukt dat rechters capabel genoeg zijn om zich niet mee te laten slepen door emoties. Hij vindt het belangrijk dat slachtoffers ook bij de TBS zittingen spreekrecht krijgen.

“Waar we slachtoffers nu een recht op geven is niet zozeer of de behandeling is geslaagd en of iemand weer klaar is om stapjes naar samenleving te zetten. Wat een slachtoffer wel kan doen is, ook jaren na dato, bij een rechter aangeven hoezeer het hem of haar raakt in z’n leven. Zodat een rechter dat kan betrekken, niet of iemand is uitbehandeld, maar bij voorwaarden die gesteld kunnen worden bij een terugkeer in de samenleving. Denk dan aan gebiedsverboden, contactverboden. Dat is voor een rechter goed om persoonlijk te horen.”

Steeds meer aandacht voor positie slachtoffers

De positie van slachtoffers in het strafrecht is de laatste 20 jaren ingrijpend veranderd. Vroeger speelden slachtoffers en nabestaanden geen enkele rol tijdens de behandeling van strafzaken. Het ging alleen om de vraag of wettelijk en overtuigend was aangetoond dat de verdachte het delict had begaan. De afwezige positie van het slachtoffer werd door steeds meer mensen als onrechtvaardig beschouwd. Daarom besluit de regering in 2004 ook slachtoffers spreekrecht te geven tijdens de rechtszaak. Prima, zegt ook de Vereniging van Strafrechtadvocaten. Maar de vereniging is ontevreden over de wijze waarop dat nu wordt uitgevoerd.  

Van Oosten: “De slachtoffers krijgen nu het woord nog voordat onomstotelijk vaststaat dat de verdachte ook echt schuldig is bevonden. Daarom zou je eerst de rechter moeten laten beslissen over de schuldvraag en daarna pas spreekrecht geven over de gevolgen die het feit met zich meebrengt.” Anders gezegd, het kan nu dus gebeuren dat slachtoffers hun emoties richten op onschuldige personen. Want een verdachte blijkt niet altijd de dader te zijn.

De komende maanden zal de discussie over TBS-spreekrecht nog worden gevoerd. De beroepsvereniging van rechters en officieren van justitie, de NVvR, laat weten dat ze nog broedt op een standpunt. Minister Dekker wil het spreekrecht bij TBS-zittingen voor het einde van dit jaar invoeren.