Wanneer Nederland? In Duitsland staat Angela Merkel aan de politieke top. In Groot Brittannië Theresa May. Wie weet binnenkort Hillary Clinton in de VS. Hier niets van dat alles. Vrouwen in de Nederlandse politiek, dat blijft tobben.

De helft van de bevolking mag dan vrouw zijn, maar na de Kamerverkiezingen van 2012 gingen slechts 58 zetels naar vrouwen en 92 naar mannen. In het kabinet Rutte II was de man-vrouwverhouding niet anders met 8 mannelijke versus 5 vrouwelijke ministers. En het ziet ernaar uit, dat bij de Kamerverkiezingen van 2017 geen enkele grote partij een vrouw als lijsttrekker heeft.

De verhouding tussen mannen en vrouwen zit scheef. In het nadeel van vrouwen. Als de Tweede Kamer als volksvertegenwoordiging een afspiegeling van de Nederlandse bevolking moet zijn, is dat een probleem. Zeker als vrouwen anders politiek bedrijven.

Hoe komt het, dat mannen de politiek domineren? Aan de beschikbaarheid van vrouwen ligt het niet. Als we kijken naar de kandidatenlijsten van 2012, komen we daarop genoeg vrouwen tegen. Puur cijfermatig had de Tweede Kamer gemakkelijk twee keer gevuld kunnen worden met vrouwelijke leden.

Ligt het aan de kiezers? Bestaan er (voor)oordelen over wie geschikt is voor ‘de politiek’? Politicus of politica? Om inzicht te krijgen in opvattingen over mannelijke versus vrouwelijke politici, heeft EenVandaag in samenwerking met de Universiteit Leiden onderzoek gedaan onder ruim 19.000 leden van het Opiniepanel.

Politiek leiderschap, is dat voor vrouwen weggelegd? Jazeker. Ongeveer een op de tien ondervraagden blijft het antwoord schuldig op de stelling ‘Mannen zijn betere politieke leiders dan vrouwen’. Maar overigens vindt slechts 15 procent dat mannen betere leiders zijn dan vrouwen, terwijl een ruime meerderheid van bijna 75 procent het hiermee oneens is. Vrouwen zijn het daar nog vaker mee oneens (84%) dan mannen (68%).

In de Tweede Kamer, toch de kweekvijver van politiek talent en leiderschap, zitten relatief weinig vrouwen. Hoe komt dat dan? Daarover bestaan uiteenlopende meningen. Op één punt na. De stelling ‘Vrouwen geven hun gezin en familie de voorrang boven een politieke loopbaan’ levert namelijk een opmerkelijk eensgezind beeld op: ongeveer 70 procent is het daarmee eens, zowel onder mannen als vrouwen. 

Andere verklaringen laten verdeeldheid zien. Zo is bij mannen en vrouwen ongeveer 30 procent van mening dat vrouwen onvoldoende hun best doen om als Kamerlid gekozen te worden, maar grotere groepen mannen en vrouwen zijn het hiermee oneens. Of vrouwen gelijke kansen krijgen, daarover zijn mannen het onderling niet eens, terwijl een ruime meerderheid van 64 procent van de vrouwelijke ondervraagden denkt dat vrouwen politiek worden achtergesteld. Vrouwen denken ook minder dan mannen dat het een gebrek aan interesse is, waardoor vrouwen achterblijven. Mannen zijn op dit punt volstrekt verdeeld, terwijl zes op de tien vrouwen aangeven dat er geen sprake is van een gebrek aan interesse in de politiek.

Vrouwen wijzen de vinger relatief vaak naar politieke partijen als ‘schuldigen’. Onder mannen is een derde het eens met de stelling dat partijen liever mannen dan vrouwen kandideren, onder vrouwen de helft. En misschien gaat het verder: met de stelling dat vrouwen worden gediscrimineerd door partijen is 30 procent van de mannen het eens, maar een grotere groep van 44 procent van de vrouwen vermoedt discriminatie. 

Zo ontstaat, op basis enkele van de vele verzamelde gegevens, het beeld dat de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de Nederlandse politiek deels te wijten is aan de partijen. En inderdaad, partijen spelen een grote rol in het naar voren schuiven van politieke kopstukken. Maar het ligt, zo is de indruk, ook aan wat vrouwen zelf zouden doen en laten, al zijn het vooral mannen die het antwoord op de schuldvraag bij de vrouwen zelf zoeken.

Hoe dan ook, velen zien geen wezenlijke verschillen in geschiktheid van mannen of vrouwen voor een (hoofd)rol op het politieke toneel. Als partijen vrouwen dan ook nog eens meer kansen zouden bieden, wie weet hoe snel Nederland dan het Duitse, Britse of Amerikaanse voorbeeld volgt. Er zal gezien de bestaande publieke opinie heus geen massaal maatschappelijk verzet zijn, de eerste vrouwelijke premier kan gerust zijn.

Rozemarijn van Dijk en Joop van Holsteyn zijn verbonden aan het Instituut voor Politieke Wetenschap (Universiteit Leiden).  Rozemarijn Lubbe is onderzoeker bij het EenVandaag Opiniepanel.

Grote Nederlandse bedrijven willen graag doorgaan met hun diversiteits- en inclusiviteitsbeleid, of worden zelfs ambitieuzer op dat gebied, blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Dat terwijl Amerika druk op Europese bedrijven zet om ermee te stoppen.

Wel zijn sommige sinds dit weekend een stuk huiveriger om over hun diversiteitsbeleid naar buiten te treden. Sinds de verkiezing van Donald Trump stopten meerdere grote Amerikaanse bedrijven er al mee, en bedrijven in onder meer Frankrijk en België hebben een brief ontvangen van Amerikaanse ambassades, waarin wordt geëist dat ook zij hun diversiteitsbeleid stopzetten. Als ze dit niet doen, zouden deze bedrijven hun contracten met de Amerikaanse overheid kunnen verliezen.

Vragen aan grote bedrijven

EenVandaag benaderde de afgelopen weken veertig grote, van oorsprong Nederlandse, bedrijven waarvan de meeste actief zijn in landen over de hele wereld. We stelden ze vragen over hun diversiteitsbeleid. Alle 27 bedrijven die reageerden, hebben een personeelsbeleid waarbinnen diversiteit en inclusie een belangrijke plek innemen. Onder hen zijn bekende namen als Heineken, ING, Shell, Philips, Randstad en Rabobank.

Tot op heden hebben de Nederlandse bedrijven die EenVandaag voor dit onderzoek sprak, geen brief uit Amerika ontvangen waarin ze worden gevraagd te stoppen met hun diversiteitsbeleid.

Meer focus op inclusie en diversiteit

En geen van de 27 bedrijven gaf aan van plan te zijn om dit beleid af te schaffen of naar beneden bij te stellen. Vijf bedrijven verwachten zelfs dat hun focus op diversiteit en inclusie de komende jaren alleen maar zal toenemen.

Naar aanleiding van het nieuws dat Europese bedrijven vanuit Amerika onder druk worden gezet om te stoppen met hun diversiteitsbeleid, benaderde EenVandaag de bedrijven opnieuw. Geen enkel bedrijf gaf aan dat ze hun diversiteitsbeleid nu gaan heroverwegen. Wel valt op dat meerdere bedrijven die eerder wilden meewerken aan een tv-reportage over dit onderwerp, daar op teruggekomen zijn.

'Meerwaarde voor organisatie'

Ingenieursbedrijf Royal HaskoningDHV wil juist wél naar buiten treden over hun diversiteitsbeleid. Het is een van de bedrijven die verwacht dat hun focus op een divers en inclusief personeelsbeleid de komende jaren zal toenemen. En daar zijn goede redenen voor.

"Het bieden van een veilige werkomgeving waarin medewerkers zichzelf kunnen zijn, vormt de basis voor persoonlijke en professionele groei binnen ons bedrijf", vertelt Manager Global People Services bij Royal HaskoningDHV Roald Meijer. "Diversiteit levert een duidelijke meerwaarde voor de organisatie op. Het is belangrijk voor onze medewerkers én onze bedrijfsresultaten."

Meerdere perspectieven

Meijer wijst er bovendien op dat het bedrijf internationaal georiënteerd is en ook daarom baat heeft bij een inclusief personeelsbeleid. "We hebben overal ter wereld klanten. Als we alleen Nederlandse medewerkers zouden hebben, zouden we niet overal succesvol zijn. Een divers team stelt ons in staat klanten beter te bedienen."

Bij De Volksbank delen ze de conclusie dat diversiteit hun dienstverlening kan verbeteren. "Het helpt ons om de toegankelijkheid van onze producten en diensten te vergroten. Meerdere perspectieven maken ons bewust van onze blinde vlekken."

Diversiteit en inclusie belangrijk

Ook bouwbedrijf Dura Vermeer benadrukt dat diversiteit en inclusie juist steeds belangrijker zal worden in het personeelsbeleid. "Als je hier als werkgever in achter blijft, tast dit je bestaansrecht aan. Overstappen naar een andere werkgever is in de huidige arbeidsmarkt namelijk gemakkelijk gedaan."

Zorgverzekeraar VGZ verwacht de komende jaren eveneens een toenemende focus op diversiteit binnen het bedrijf. "We zien juist de redenen toenemen om een diversiteitsbeleid te hebben."

Niet alleen binnenhalen, maar ook behouden

Bedrijven wijzen vaak op de krappe arbeidsmarkt als een van de redenen waarom zij een diversiteitsbeleid nodig vinden. Royal HaskoningDHV ziet ook dat dit kan helpen, vertelt Roald Meijer: "En het gaat niet alleen om binnenhalen van personeel, maar ook om behouden. Talentvolle mensen met diverse achtergronden moeten zich allemaal bij ons thuisvoelen om optimaal te presteren en langere tijd te blijven."

17 van de 27 bedrijven hebben iemand in dienst als Chief Diversity Officer, of een vergelijkbare functie. Deze persoon is meestal verantwoordelijk voor het uitdenken en implementeren van het diversiteitsbeleid. Ook leidinggevenden van verschillende afdelingen dragen bij veel bedrijven hun steentje bij op dit gebied. Bijvoorbeeld bij KLM, waar leidinggevenden wordt gevraagd om ook persoonlijke doelstellingen op gebied van diversiteit en inclusie op te stellen.

De spanningen in het kabinet-Schoof lijken het CDA goed uit te komen. De partij kreeg maar 5 zetels bij de laatste verkiezingen, maar kan er volgens de laatste zetelpeiling nu 15 verwachten. Dat vergroot ook de druk op partijleider Henri Bontenbal.